Celiakia jest przewlekłą chorobą autoimmunologiczną, występującą u osób predysponowanych genetycznie (HLA-DQ2 i/lub HLA-DQ8) w reakcji na spożycie glutenu. Gluten jest mieszaniną białek o dużej zawartości prolamin, które są obecne w życie, pszenicy i jęczmieniu. Po spożyciu glutenu dochodzi do reakcji zapalnej, która uszkadza błonę śluzową jelita cienkiego prowadząc do nacieku zapalnego tkanki właściwej skóry, limfocytozy śródnabłonkowej, rozrostu krypt jelitowych. W rezultacie pojawiają się objawy zespołu złego wchłaniania. Obraz kliniczny celiakii jest bardzo bogaty.

– Postać kliniczna dotycząca najczęściej dzieci manifestuje się biegunką, spadkami masy ciała, bólami brzucha, wzdęciem, opóźnionym rozwojem psychomotorycznym oraz dodatnimi wynikami badań serologicznych. Z kolei choroba trzewna u starszych osób manifestuje się najczęściej niedokrwistością z powodu niedoboru Fe, osteopenią, osteoporozą, nawracającym aftowym zapaleniem jamy ustnej, neuropatią, padaczką, otępieniem, bólami głowy i depresją. Celiakia może ujawnić się w każdym okresie życia – wyjaśnia dr n. med. Joanna Białkowska, gastroenterolog w Szpitalu im. Matki Teresy z Kalkuty w Drawsku Pomorskim.   

Pierwsze objawy ze strony przewodu pokarmowego oraz objawy pozajelitowe to znak, aby wykonać testy w kierunku celiakii (Celiac Desease, CD).

– Badania przesiewowe w kierunku CD powinny być również wykonywane w grupach ryzyka, do których zaliczamy krewnych I stopnia, pacjentów z cukrzycą typu 1, pacjentów z autoimmunizacyjnymi chorobami tarczycy, wątroby, chorobami genetycznymi oraz osoby z deficytem IgA – wyjaśnia Dominika Sowa, Kierownik Laboratorium w Szpitalu im. Matki Teresy z Kalkuty w Drawsku Pomorskim.

Podstawowym badaniem laboratoryjnym w kierunku celiakii jest badanie serologiczne polegające na oznaczeniu stężenia przeciwciał tTG-IgA, wraz z oceną całkowitego stężenia IgA. Kolejną możliwością diagnostyczną, po oznaczeniu przeciwciał, jest badanie genetyczne, które polega na identyfikacji dwóch antygenów tj. HLA-DQ2/DQ8. Badania genetyczne jednak nie zwiększają dokładności diagnostycznej testów serologicznych, w związku z tym nie ma rekomendacji wykonywania tych badań, jeśli wykonano testy serologiczne potwierdzające celiakię.

– Ostatnim możliwym badaniem w kierunku stwierdzenia celiakii, jest biopsja jelita cienkiego. Takie badanie histopatologiczne wykonuje się u pacjentów, u których stężenie tTG-IgA jest co najmniej 10-krotnie większe niż górna granica normy oraz u chorych z deficytem IgA i dodatnimi przeciwciałami w klasie IgG – wyjaśnia Dominika Sowa.

Ścisłe przestrzeganie diety bezglutenowej to aktualnie jedyna skuteczna terapia, która zapewnia osobom dotkniętym celiakią dobry stan zdrowia wraz ze zniknięciem objawów klinicznych. Należy jednak pamiętać, że celiakia wymaga usunięcia z jadłospisu wszystkich pokarmów zawierających pochodne pszenicy, włącznie z jej odmianami mniej powszechnie znanymi. Wczesne rozpoznanie oraz regularne wizyty kontrolne u dietetyka pomogą w utrzymaniu prawidłowego odżywienia organizmu.