Wirusy zaliczane są do mikroorganizmów z pogranicza materii żywej. Naukowcy spierają się, czy wirusy uznać za organizm żywy, czy martwy. Te nietypowe „twory” wywołują szereg chorób, z którymi mamy do czynienia na co dzień. Jak sobie z nimi radzić? Jak się przed nimi chronić?
Spis treści:
Czym są wirusy?
Wirusy uznawane są za twory, które trudno zaliczyć do materii żywej. Ze względu na to, że wirusy mogą przechodzić w stan latencji, kiedy są nieaktywne, wielu naukowców skłania się do zaliczenia ich w poczet materii nieorganicznej. Do zaliczenia wirusów do tej grupy skłania również fakt, że wirusy mogą tworzyć… kryształy. Z drugiej strony – obecność kwasu nukleinowego (DNA lub RNA) i białkowej otoczki (tzw. kapsydu) sugerują, że wirusy to jednak organizmy żywe. Wirusy szybko mutują, wykazują niewiarygodną zdolność do zmiany materiału genetycznego, dzięki czemu szybko przystosowują się do zmian, np. środowiskowych. Chorób wirusowych nie da się wyleczyć za pomocą antybiotyków – te skierowane są tylko w stosunku do bakterii.
Przegląd najczęściej atakujących wirusów
Wirus opryszczki (Herpes simpelx) – wirus, z którym zapewne każdy z nas miał doczynienia. Herpes simplex należą do rodziny tzw. herpeswirusów, które posiadają własne, dwuniciowe DNA otoczone białkowym kołnierzem. Naukowcy wyróżniają 2 gatunki wirusa opryszczki: wargową (HHV-1 znaną też jako HSV-1) oraz płciową (HHV-2 znaną również jako HSV-2). Co ciekawe zdarza się, że wirus opryszczki płciowej może być przyczyną wystąpienia opryszczki wargowej i na odwrót. Wirus opryszczki obrał sobie jako gospodarza organizm człowieka, to tutaj się najlepiej namnaża. Źródłem zakażenia są wyłącznie kontakty z innymi ludźmi poprzez kontakt bezpośredni. Istnieje możliwość zakażenia w czasie porodu – tzw. zakażenie okołoporodowe. Wirus opryszczki może pozostać w stanie uśpienia w komórkach nerwowych, a aktywacja wirusa może nastąpić pod wpływem czynników, takich jak stres, przemęczenie, osłabienie organizmu, miesiączka czy na skutek przeziębienia. Wirusy opryszczki atakują granicę pomiędzy skórą a błonami śluzowymi, co skutkuje pojawieniem się wykwitów na skórze. Wirus rzadziej powoduje zapalenie spojówki, rogówki, skóry. Co interesujące badania naukowe dowodzą, że wirus opryszczki może mieć związek z wystąpieniem raka szyjki macicy. Obecnie na rynku dostępne są preparaty zawierające w swoim składzie acyklowir – preparat wirusobójczy
Adenowirusy (Adenoviridae) – to rodzina wirusów, które w swojej budowie zawierają dwuniciowy DNA. Zostały odkryte stosunkowo niedawno, bo w latach 50. ubiegłego wieku, w tkance migdałków. Adenowirusy to rodzina wirusów, wśród której zidentyfikowano ok. 50 serotypów, które wykazują wysokie powinowactwo do układu chłonnego – stąd adenowirusy są uznawane za przyczynę chorób górnych i dolnych dróg oddechowych.
Adenowirusy najczęściej wywołują takie choroby jak:
- zakażenie dróg oddechowych – często bezobjawowe, powszechne u dzieci. Objawia się przede wszystkim nieżytem nosa i zapaleniem gardła,
- zapalenie oka – choroba oczu, wywołana używaniem niesterylnych narzędzi medycznych,
- zapalenia lub wgłobienia jelit u niemowlat,
- zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych.
Adenowirusy przenoszą się drogą kropelkową oraz fekalno-oralną. Najłatwiej zarazić się w momencie, gdy przebywamy w jednym pomieszczeniu z osobą chorą, która kaszle i kicha. Kluczową rolę odgrywa również przestrzeganie zasad higieny – mycie rąk po wyjściu z toalety, dbanie o higienę w czasie przygotowywania posiłków. W przypadku leczenia zakażenia wywołanego przez adenowirusy stosuje się leczenie objawowe. Co ważne: nie opracowano szczepionki przeciwko adenowirusom.
Czym są wirusy?, fot. panthermedia
Reowirusy – zaliczane są do tzw. nagich wirusów, które nie posiadają białkowej osłonki, a w swojej budowie zawierają kwas RNA. Reowirusy izoluje się przede wszystkim z kału. Dla ludzi patogenne są 3 rodzaje reowirusów – Reovirus, Orbivirus, Rotavirus. Reowirusy wywołują biegunkę, zapalenie górnych dróg oddechowych, zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych lub mózgu. Reowirusy są niezwykle szeroko rozpowszechnione na świecie – szacunki mówią, że blisko 70% dzieci do 5. roku życia będzie posiadało w swoim krwioobiegu przeciwciała skierowane przeciwko reowirusom, co sugeruje, że ich organizm już walczył z wirusem z tej rodziny.
Rotawirusy – pod tą nazwą kryje się grupa wirusów, które należą do rodziny Reoviridae (in. reowirusy). Uznawane są za najczęstszy czynnik etiologiczny wywołujący biegunki u niemowląt i małych dzieci. Naukowcy wyodrębnili 5 głównych grup wirusa (A, B, C, D, E) z czego 3 z nich stanowią zagrożenie dla ludzi. Szacuje się, że wirus z grupy A odpowiada za ponad 90% wszystkich infekcji rotawirusowych. Rotawirusy przenoszą się drogą pokarmową – mechanizm działania wirusa oparty jest na niszczeniu tzw. eneterocytów, czyli komórek wyścielających jelito cienkie. Zniszczenie eneterocytów prowadzi z kolei do zakażenia przewodu pokarmowego, a tym samym do wystąpienia silnych objawów w postaci wymiotów, biegunki, bólu brzucha. Co roku blisko 2 miliony dzieci na świecie choruje na zakażenie rotawirusem, niestety nadal wiele dzieci umiera z tego powodu. Objawy zakażenia rotawirusem są charakterystyczne – wymioty, wodnista biegunka, gorączka. Niekiedy pojawia się czasowa nietolerancja laktozy oraz zaburzenia funkcjonowania wątroby. Czas inkubacji, od momentu przedostania się wirusa do organizmu aż do pojawienia się pierwszych objawów, wynosi ok. 48 h. Pierwszym niepokojącym objawem są wymioty, następnie dochodzi biegunka, która może utrzymywać się nawet do 8 dni. Infekcja rotawirusem jest szczególnie niebezpieczna dla małych dzieci, u których bardzo szybko dochodzi do odwodnienia organizmu. Rotawirusy rozprzestrzeniają się drogą pokarmową – źródłem zakażenia może być spożycie niemytych warzyw, owoców czy zjedzenie pokarmu, który miał styczność np. z brudnymi rękoma osoby przygotowującej posiłek. Zakaźną dawkę stanowi już nawet 10 wirusów! Co ważne: naukowcy udowodnili, że osoby, u których objawy ustąpiły, nadal wydalają z kałem zjadliwe formy wirusów, które mogą zainfekować kolejne osoby.
Rynowirusy – zaliczane są do najczęstszego czynnika wywołującego przeziębienia. W swoim genomie zawierają cząsteczkę RNA. Rynowirusy odpowiadają za wywoływanie takich schorzeń, jak zapalenie ucha środkowego, zapalenie płuc, zaostrzenie astmy. Wirus rozprzestrzenia się drogą kropelkową. Objawami zakażenia są przede wszystkim zapchany nos, obrzęk śluzówki nosa, wodnisty kater, ból głowy, uczucie rozbicia, podwyższona temperatura. Leczenie infekcji wywołanej przez rynowirusy opiera się na stosowaniu niesteroidowych leków przeciwzapalnych, leków antyhistaminowych, leków przeciwkaszlowych oraz preparatów z pseudoefedryną, które udrażniają zapchany nos.
Pamiętajmy: antybiotyki nie poradzą sobie z infekcją wirusową. Mimo wszystko zawsze warto zasięgnąć porady lekarza, który wprowadzi leczenie oparte na odpowiednio dobaranych lekach przeciwwirusowych.
