Helicobacter pyroli swoją obecnością w układzie pokarmowym człowieka może doprowadzić do szeregu zmian o charakterze patologicznym. W toku rozwoju i pogłębianie się nieprawidłowości może dojść do pojawienia się wielu schorzeń stanowiących bezpośrednie zagrożenie dla zdrowia oraz życia człowieka, w tym do rozwoju choroby wrzodowej raka żołądka oraz chłoniaka typu MALT poza układem pokarmowym. Do zakażenia bakterią dochodzi najczęściej w wieku dziecięcym, kiedy to widoczne są już pierwsze patologiczne zmiany w obrębie błony śluzowej.
Spis treści:
- Czynności układu pokarmowego
- Patologie błony śluzowej żołądka
- Zakażenie Helicobacter pyroli
- Bakterie
- Zmiany spowodowane obecnością Helicobacter pyroli
Układ pokarmowy człowieka jest systemem złożonym z elementów, takich jak usta, przełyk, żołądek, jelito cienkie, jelito grube, oraz z organów z nim połączonych, takich jak gruczoły trawienne – ślinianki, trzustka oraz wątroba. Do podstawowych zadań układu pokarmowego człowieka zalicza się przyswajanie przyjmowanych wraz z pokarmem substancji odżywczych, witamin, soli mineralnych, a także wody, co dokonuje się dzięki działaniu regulacji neurohormonalnej [1].
Czynności układu pokarmowego
Układ pokarmowy, jako złożony system powiązanych ze sobą organów, ma za zadanie zaopatrzyć organizm człowieka we wszystkie niezbędne elementy poprzez trawienie i wchłanianie substancji dostarczanych wraz z pokarmem. W związku z tym można go opisywać pod wieloma różnymi kątami i z różnych perspektyw. Wśród czynności, jakie wykonuje układ pokarmowy, można opisywać go z punktu widzenia jego motoryki, wydzielania substancji, za pomocą których spełnia on swoje funkcji polegające na rozłożeniu pokarmu na składniki wchłaniane i umożliwiające tym samym proces trawienia oraz z punktu widzenia wydalania wszystkich zbędnych składników dostarczanego pokarmu. To właśnie dzięki prawidłowemu działaniu układu pokarmowego organizm jest zaopatrywany we wszystkie niezbędne pierwiastki odżywcze, co tym samym daje możliwość ich optymalnego wykorzystania [1].
Patologie błony śluzowej żołądka
W obrębie błony śluzowej żołądka można napotkać liczne patologie, które zaburzają funkcje układu pokarmowego. Między innymi stany zapalne błony śluzowej są przyczyną powstawania zaburzeń i dysfunkcji na tym tle. Sam proces zapalenia błony śluzowej rozumiany jest jako wszystkie patologie pojawiające się na błonie śluzowej żołądka, jednak nie stanowi on osobnej jednostki chorobowej. Zmiany występujące w obrębie błony śluzowej żołądka mogą być spowodowane wieloma czynnikami, między innymi infekcjami czy zapaleniami immunologicznymi. Można również spodziewać się ich jako efektu uszkodzeń na błonie śluzowej (mowa wówczas o gastropatii krwotocznej lub żółciowej). Stan zapalny manifestuje się poprzez objawy dyspeptyczne, które stanowią jedną z najczęstszych przyczyn zgłaszania się do lekarza w sytuacji problemów żołądkowych [2].
W wachlarzu objawów dyspeptycznych można wymienić dolegliwości związane z bólami w nadbrzuszu, uczuciem pełności po posiłku, nudnościami, wymiotami, szybkim uczuciu sytości oraz jednoczesnym spadkiem masy ciała, a także uciążliwym i przewlekłym odbijaniem się po posiłkach [3].
Stany zapalne mogą mieć różną przyczynę i etiologię – mogą być spowodowane zakażeniem, ale także czynnikami niezakaźnymi – przy czym jako najczęstszą przyczynę zakażeń i związanych z nimi problemów w zakresie błony śluzowej żołądka wymienia się Helicobacter pyroli. Organizmy te stanowią silny patogen, który po raz pierwszy opisano w latach 80. XX wieku przez naukowców B. J. Marshalla i J. R. Warrena, którzy za powiązanie H. pyroli z zapaleniem żołądka oraz chorobą wrzodową otrzymali w 2005 roku nagrodę Nobla [2].
Zakażenie Helicobacter pyroli
Zakażenie tym drobnoustrojem jest podawane jako jedna z najczęstszych przyczyn zgonów spowodowanych rakiem żołądka u ludzi na całym świecie, jednak H. pyroli powiązany jest także z rozwojem choroby wrzodowej oraz schorzeniami innych organów znajdujących się w organizmie człowieka.
Zakażenie przypada najczęściej na czas wczesnego dzieciństwa, a sam drobnoustrój ma tendencję do utrzymywania się w organizmie przez całe życie, co nie zmienia faktu, że do zakażenia może dojść w każdym wieku. H. pyroli jest przyczyną licznych dolegliwości pochodzących z układu pokarmowego, prowadząc tym samym do rozwoju choroby wrzodowej, raka żołądka czy też przyczyniając się do powstawania chłoniaka typu MALT poza obszarem samego układu pokarmowego. To, w jako sposób przebiega zakażenie i rozwój poszczególnych chorób, zależne jest nie tylko od rodzaju szczepu, z jakim aktualnie mamy do czynienia, ale także od wieku pacjenta, jego stanu zdrowia czy trybu życia, jaki prowadzi [4].
Żołądek, fot. panthermedia
Bakterie
Helicobacter pyroli stanowią grupę bakterii Gram-ujemnych o spiralnej, pałeczkowatej budowie, których kształt przybiera zazwyczaj literę U lub S. Długość całej bakterii zazwyczaj zamyka się w maksymalnej wielkości 5 μm i szerokości 0,5-1 μm.
Można wyróżnić 3 formy morfologiczne bakterii – pałeczkowatą (spiralną), ziarnikowatą (kokoidalną), a także formy ziarniakowate bakterii umierających, przy czym dominującą formą stanowią bakterie pałeczkowate, które mogą być zjadliwe lub infekcyjne [4].
Najchętniej kolonizowanym miejscem jest natomiast błona śluzowa odźwiernika żołądka, choć obserwuje się także przypadki występowania bakterii w dwunastnicy, przełyku, na płytce zębowej czy w próbkach kału [4].
Zmiany spowodowane obecnością Helicobacter pyroli
Z racji tego, że zakażenie tą bakterią jest rozpowszechnione na szeroką skalę (do 90% osób w krajach wysoko rozwiniętych), konieczne jest badanie i kontrolowanie zmian, jakie pojawiają się podczas obecności H. pyroli w obrębie błony śluzowej żołądka.
Badania opisane w pracy Zmiany morfologiczne błony śluzowej u dzieci z przewlekłą chorobą żołądka i dwunastnicy oraz zakażeniem cytotoksycznymi szczepami bakterii >>Helicobacter pyroli<< [5], przeprowadzone były na grupie 75 dzieci w przedziale wiekowym od 10 do 18 roku życia, u których zdiagnozowano chorobę żołądka i dwunastnicy związaną z obecnością H. pyroli. Ocena zmian występujących u grupy badawczej dokonywana była w zależności od rodzaju szczepu bakterii.
Zgodnie z podanymi w wyżej wymienionej pracy wynikami w grupie badanych dzieci te zakażone szczepem CagA (+) wykazywały aktywną i głęboką postać zapalenia żołądka i dwunastnicy częściej niż dzieci, u których stwierdzono obecność szczepu CagA (-). Autorzy prac badawczych, za pomocą badań morfologicznych, zaobserwowali także zmiany zarówno jakościowe, jak i ilościowe w błonie śluzowej pacjentów, z czego wysnuwają wniosek o wpływie obecności bakterii na powstawanie licznych zmian.
W błonie śluzowej zaobserwowano obecność metaplazji nabłonka gruczołów (zmianę wielowarstwowego nabłonka na ujednolicony), zwłóknienia oraz limfoplazmatyczne zapalne nacieki o rozlanym charakterze. W badanych próbkach pojawiały się także zmiany o charakterze dysmorficznym oraz złuszczeniowym. Zwrócono również uwagę na zwiększoną kruchość naczyń krwionośnych oraz zakrzepowo-zatorową metaplazję [5].
Autorzy badań wskazują miejsce, w którym dochodzi najczęściej do zmian: jest to obszar błony śluzowej żołądka.
U większości dzieci, u których stwierdzono obecność szczepu CagA (-), przeważał jednak stan zapalny nieaktywny i powierzchniowy, w sytuacji, kiedy u dzieci z obecnością szczepu CagA (+) liczba komórek zmienionych zapalnie była podwojona. Podobna sytuacja dotyczyła obecności nacieków, które u dzieci ze szczepem CagA (+) obserwowane były znacznie częściej niż u dzieci z CagA (-) [5].
Podsumowując obserwacje autorów badań, można mówić o wpływie obecności bakterii na stan błony śluzowej dzieci zakażonych bakterią. Niewątpliwie powstające zmiany mają charakter patologiczny i stanowią podstawę do rozwoju innych, niebezpiecznych dla zdrowia i życia schorzeń.
