Problem niedoczynności tarczy jest obecnym i szerokim problemem populacyjnym. Ryzyko zachorowania na to schorzenie rośnie co prawda z wiekiem, jednak należy mieć na uwadze, że także dzieci są grupą, która dotknięta jest tym problemem. Co więcej, to właśnie ta grupa jest najbardziej narażona na negatywne konsekwencje niedoboru hormonów tarczycy w kontekście prawidłowego rozwoju całego organizmu, gdyż w konsekwencji niepodjęcia leczenia doprowadzić może do ciężkich i nieodwracalnych patologii i zaburzeń rozwojowych.
Spis treści:
- Tarczyca
- Zachorowalność
- Czy to niedoczynność tarczycy?
- Znaczenie hormonów tarczycy u dzieci
- Badania noworodków
- Czym grozi niedoczynność tarczycy u dzieci?
Niedoczynność tarczycy jest schorzeniem, którego przyczyna położona jest w nieprawidłowym, niedostatecznym działaniu hormonów tarczycy lub też w ich niedoborze. Grupą szczególnie narażoną na pojawienie się niedoczynności tarczycy są kobiety, jednak także mężczyźni wykazują problemy związane z nieprawidłowym działaniem tego narządu. Zachorowalność jest wprost proporcjonalna do wieku, stąd większe prawdopodobieństwo zachorowania jest związane z ilością przeżytych lat. Niemniej jednak jest to choroba, która dotyczy także wieku dziecięcego [1].
Można dokonać prostego podziału niedoczynności tarczycy – mowa o niedoczynności tarczycy pierwotnej (spowodowanej uszkodzeniem narządu wskutek operacji, zapalenia tarczycy czy też radioterapii jodem) lub o niedoczynności wtórnej (której podłoże leży w niedoborze hormonu tyreotropowego, co wiązane jest z uszkodzeniem przysadki mózgowej lub nieprawidłowym działaniem podwzgórza) [1].
Tarczyca
Gruczoł tarczycy jest zaliczany do grupy największych gruczołów wydzielania wewnętrznego. W naszym organizmie ma swoje miejsce w przedniej, dolnej części szyi, czyli w obszarze pomiędzy 5. kręgiem szyjnym a 1. kręgiem piersiowym. Jego części składowe to dwa płaty, które połączone są ze sobą węziną. Głównym zadaniem, jakie natura powierzyła tej części naszego organizmu, jest wydzielanie uprzednio wyprodukowanych hormonów, zwanych hormonami tarczycowymi – T3, T4 oraz kalcytoniny [2].
Zachorowalność
Ze zgromadzonych danych wynika, że około 4% do 10% populacji boryka się z problemem niedoczynności tarczycy, przy czym aż do 7 razy częściej dotyka ona kobiety niż mężczyzn. Wiek także stanowi o podwyższonym ryzyku wystąpienia tego schorzenia, gdyż jak wskazują statystyki, aż do 15% populacji powyżej 60. roku życia jest dotknięte tym problemem. Ważnym aspektem jest także podwyższone ryzyko wynikające z występowania innych chorób autoimmunologicznych oraz współistnienia innych chorób, takich jak zespół Downa, Klinefeltera czy Turnera [2].
Czy to niedoczynność tarczycy?
Objawy, jakie manifestowane są przez nasz organizm w sytuacji niedoboru hormonów tarczycy, zawierają się w bardzo szerokim wachlarzu dolegliwości. Pierwsze, a zarazem najbardziej zauważalne są objawy ze strony skóry, takie jak problemy z wypadaniem włosów czy łysieniem, suchość skóry oraz włosów, zmniejszona tolerancja na zimno, obrzęki w okolicach twarzy, powiek oraz dłoni, bladość skóry, a także zmniejszenie potliwości. Objawy psychiczne, związane z niedoborem, to przede wszystkim ospałość, zmniejszenie zdolności koncentracji czy zapamiętywania, stany depresyjne, a nawet obsesje. Metabolicznie nasz organizm również reaguje na nieodpowiedni (zaniżony) poziom hormonów tarczycy poprzez zwiększenie masy ciała oraz zaburzenia ze strony układu pokarmowego w postaci nieprawidłowej perylstatyki skutkującej wzdęciami czy zaparciami [2].
Niedoczynnosć tarczycy u dzieci, fot. panthermedia
Znaczenie hormonów tarczycy u dzieci
Hormony tarczycy mają bardzo duże znaczenie dla rozwoju dziecka, zarówno w życiu płodowym, ale także do 3. roku życia odgrywają kluczową rolę w procesach rozwoju OUN czy regulowaniu procesów metabolicznych. Ma to zasadnicze znaczenie dla prawidłowego rozwijania się organizmu, jak również dla zapewnienia odpowiedniego jego wzrostu.
Charakterystyczny jest poziom hormonów tarczycy w kontekście wieku, a mianowicie – u młodszych dzieci poziom hormonów tarczy jest znacznie wyższy niż u dorosłych i ma tendencje malejące wraz z wiekiem człowieka. Kwestia ta jest bardzo istotna w sytuacji podejmowania leczenia u dzieci, w związku z niedoczynnością tarczycy [3].
Badania noworodków
W związku z tym, jakie znaczenie ma prawidłowy poziom hormonów tarczycy u dzieci oraz z konsekwencjami, jakie niesie za sobą niedoczynność, w Polsce od 1974 roku prowadzi się badania przesiewowe wszystkich noworodków pod tym kątem. Zgodnie z aktualnymi zaleceniami badana jest tzw. „sucha kropla krwi” pomiędzy 48. a 72. godziną życia dziecka, z której to oznacza się poziom TSH. Zasadniczy dla interpretacji wyników jest próg 12 mj.m./l – wszystkie wartości powyżej tej wartości, uznawane są za prawidłowe, poniżej tej wartości natomiast zapada decyzja o pogłębionej diagnostyce oraz leczeniu. W szczególności pod uwagę brane są noworodki urodzone przedwcześnie, z niską masą urodzeniową, gdyż to one – racji częstej niedojrzałości osi podwzgórzowo-przysadkowej narażone są na wystąpienie wrodzonej niedoczynności tarczycy.
W przypadku stwierdzenia niedoczynności tarczycy kolejnym krokiem jest pogłębienie diagnostyki zgodnie z zaleceniami w zależności od stwierdzenia niedoczynności wrodzonej lub nabytej [3].
Czym grozi niedoczynność tarczycy u dzieci?
Brak odpowiedniego poziomu hormonów tarczycy obserwowany jest już w wieku noworodkowym pod postacią przedłużającej się żółtaczki, zaparć, senności, niechęci do ssania czy obrzęku powiek i zbyt dużego tylnego ciemiączka. Suchy, wystający język, chłodna, marmurkowa (a niejednokrotnie łuszcząca się) skóra, szmery w sercu czy wiotkość mięśni także sygnalizują obniżony poziom hormonów produkowanych przez tarczycę.
Jeśli stan taki nie ulegnie zmianie, czyli w sytuacji, kiedy leczenie nie zostanie podjęte, rozwój dziecka staje się mocno zaburzony, a patologie się pogłębiają.
Do 3. roku życia dziecka hormony tarczycy odgrywają kluczową rolę w rozwoju mózgu dziecka. Niepodjęcie leczenia może mieć więc skutki w postaci zaburzeń intelektualnych, neurologicznych czy zaburzeń psychoruchowych. Kości dziecka również rosną w nieprawidłowy, opóźniony sposób, podobnie jak sam proces dojrzewania kości, który staje się wydłużony.
Bardzo ważną rolę hormony tarczycy odgrywają także w procesach metabolicznych organizmu. Ich niedobór powoduje wzrost masy ciała, choć jak mówi literatura specjalistyczna – nie do końca rozstrzygnięta jest kwestia, czy niedobór hormonów tarczycy to przyczyna otyłości, czy jej skutek.
Naukowcy pochylający się na tą problematyką zauważają, że dzieci z niedoczynnością tarczycy przechodzą także opóźniony proces dojrzewania płciowego [3].
