Częsty i łagodny stan

Przedwczesne dojrzewanie gruczołów piersiowych (thelarche praecox) jest łagodnym wariantem przedwczesnego dojrzewania płciowego. Zazwyczaj dotyczy dziewczynek w 1-2 roku życia, rzadziej w 6-8 roku życia. Podczas badania dziecka, można stwierdzić powiększenie jednej lub obu piersi, czasem można wyczuć twardy, niebolesny guzek pod brodawką sutkową. Powiększenie piersi nie jest znaczne, nie przekracza 3 stopnia skali Tannera. Skala ta, służy do oceny stopnia dojrzewania płciowego. W celu określenia stopnia dojrzałości bierze się pod uwagę owłosienie łonowe u obu płci oraz wielkość, odcień skóry i kształt piersi u dziewcząt, a prącia i jąder u chłopców. Każdej z tych cech przyznaje się punkty od 1-5, gdzie 1 to brak cech dojrzewania, a 5 to pełna dojrzałość.

Przyczyny powstawania zmian

Przyczyna powstawania zmian nie jest w pełni poznana. Wśród możliwych hipotez, najczęściej wymienia się nadwrażliwość tkanek na estrogeny czyli żeńskie hormony płciowe lub wpływ ksenoestrogenów, czyli substancji chemicznych o działaniu podobnym do estrogenów przyjmowanych z pokarmem (szczególnie w kurczakach i soi) jak również zawartych w kosmetykach. Dotychczas jednak nie potwierdzono żadnej z tych hipotez. Z tego powodu aktualnie nie zaleca się wykluczania wyżej wymienionych pokarmów z diety.

Diagnostyka i różnicowanie

Zanim zostanie postawione rozpoznanie thelarche praecox należy przeprowadzić wnikliwą diagnostykę różnicową, celem wykluczenia innych postaci przedwczesnego dojrzewania płciowego. Należy przede wszystkim zwrócić uwagę na współwystępowanie objawów niepokojących, takich jak: przyśpieszenie wzrastania, pojawienie się owłosienia łonowego lub krwawienia z dróg rodnych – czyli innych cech dojrzewania płciowego. Stwierdzenie któregokolwiek z wyżej wymienionych objawów, wymaga pilnego skierowania dziecka do endokrynologa dziecięcego w celu poszerzenia diagnostyki. Należy pamiętać, że do powiększenia gruczołów piersiowych może również dojść w przebiegu niedoczynności tarczycy.

Przy braku niepokojących objawów, u dziewczynki z podejrzeniem przedwczesnego dojrzewania gruczołów piersiowych, można wykonać USG gruczołu piersiowego, co pozwoli wykluczyć inny niż gruczołowy charakter guzka.

W wątpliwych wypadkach należy oznaczyć stężenia hormonów płciowych oraz wykonać USG jamy brzusznej.

Dla przedwczesnego dojrzewania gruczołów piersiowych typowe są:

• niewielkie powiększenie piersi – nie więcej niż 2-3 punkty w skali Tannera,
• wiek dziecka (1-2 rok życia, rzadziej 6-8 rok życia),
• brak przyśpieszania wzrastania i wieku kostnego (stopnień dojrzałości tkanki kostnej, ocenia się zazwyczaj na podstawie badania rentgenowskiego nadgarstka ręki niedominującej – lewej u praworęcznych, prawej u leworęcznych),
• stężenia hormonów płciowych typowe dla okresu przedpokwitaniowego,
• brak cech dojrzewania w badaniu ultrasonograficznym narządu rodnego (parametrami, które bierze się pod uwagę są: objętość macicy poniżej 2 ml, długość macicy poniżej 34 mm, stosunek długości szyjki macicy do trzonu macicy powyżej 1, niewidoczne w badaniu endometrium (wewnętrzna warstwa macicy), długość jajników poniżej 20 mm).

Należy pamiętać, że – poza USG - są to badania, na które lekarz rodzinny lub pediatra w POZ nie może wydać skierowania. Taka rozszerzona diagnostyka powinna się zatem odbywać w ramach poradni specjalistycznej, pod kontrolą endokrynologa dziecięcego.

Uwypuklenie gruczołów sutkowych występujące po porodzie związane jest z matczynymi hormonami płciowymi, może występować u obu płci i ustępuje samoistnie.

Bardzo istotną rolę, odgrywa regularne nanoszenie parametrów dziecka , takich jak: wysokość, masa ciała, czy obwód głowy, na siatki centylowe przez pediatrę. Zmiana tempa wzrastania (zarówno jego przyśpieszenie, jak i zwolnienie) często są pierwszym objawem poważnych stanów chorobowych a jej zauważenie pozwala na wczesne rozpoczęcie diagnostyki i wdrożenie odpowiedniego leczenia. Należy pamiętać, że przyśpieszenie wzrastania zazwyczaj wiąże się z niższym od należnego wzrostem końcowym, co wynika z wcześniejszego zakończenia wzrastania u tych dzieci.

fot. shutterstock

Dalszy przebieg

Dalszy rozwój piersi przebiega prawidłowo, wystąpienie przedwczesnego dojrzewania gruczołów piersiowych nie wiąże się ze zwiększonym ryzykiem rozwoju raka piersi ani innych chorób gruczołu piersiowego. Stan ten rzadko związany jest ze zmianami chorobowymi, należy jednak pamiętać, że u około 18% dziewczynek z thelarche praecox obserwuje się przyśpieszone dojrzewanie płciowe, dlatego wymagają one czujnej obserwacji.

Należy uspokoić rodziców

Izolowane powiększenie gruczołów piersiowych nie jest poważną patologią. Zważywszy jednak na istotny niepokój rodziców związany z zauważonymi zmianami, niezwykle istotne jest aby pediatra, w sposób kompetentny i zrozumiały rozwiał obawy rodziców oraz zapewnił o łagodnym przebiegu i niewielkim ryzyku trwałych konsekwencji. Warto też zachęcać rodziców aby sami, systematycznie porównywali wzrost, masę ciała, czy obwód głowy swoich dzieci ze specjalnie w tym celu opracowanymi siatkami centylowymi.

Rozpoznanie przedwczesnego dojrzewania gruczołów piersiowych stawiane jest w oparciu o badanie dziecka, po wykluczeniu innych cech dojrzewania płciowego, z ewentualnym uwzględnieniem badania ultrasonograficznego piersi. W przypadkach wątpliwych należy dziecko skierować do endokrynologa dziecięcego.

W przypadku stwierdzenia innych cech dojrzewania płciowego należy skierować dziecko do endokrynologa w trybie pilnym!

Ważne jest regularne nanoszenie pomiarów dziecka na siatkę centylową.