Reakcja Jarischa-Herxheimera to niezwykle rzadko spotykane powikłanie, które pojawia się po zastosowaniu antybiotykoterapii. Co jest jej przyczyną? Czy jest groźna?
Spis treści:
- Parę słów o toksynach bakteryjnych
- Skąd się bierze reakcja Jarischa-Herxheimera?
- Objawy reakcji Jarischa-Herxheimera
- Kto jest narażony na wystąpienie reakcji Jarischa-Herxheimera?
- Co zrobić, jeśli zaobserwujesz nietypowe objawy po podaniu antybiotyku?
Parę słów o toksynach bakteryjnych
Bakterie, czyli mikroorganizmy, mogą wywoływać szereg chorób. Działanie bakterii na organizm człowieka oparte jest na syntezie toksyn, które mogą występować w dwóch rodzajach: jako toksyny wydzielane do środowiska zewnętrznego (tzw. egzotoksyny) oraz jako toksyny występujące w błonie komórkowej bakterii Gram-ujemnych, jako tzw. endotoksyny.
Skąd się bierze reakcja Jarischa-Herxheimera?
Reakcja Jarischa-Herxheimera znana jest również jako reakcja Łukasiewicza-Jarischa-Herxheimera lub Herx. Reakcja jest odpowiedzią organizmu na toksyny, które są uwalniane z zabitych po zastosowaniu antybiotyków bakterii. Bakterie wytwarzają toksyny, które uwalniają do organizmu, wywołując tym samym stan chorobowy. Antybiotyki wykazują działanie zabójcze względem bakterii, niestety zdarza się, że toksyna jest uwalniana również z martwych drobnoustrojów.
Toksyna, która przenika do organizmu, stopniowo ulega licznym przemianom metabolicznym w wątrobie, a następnie trafia do nerek. W momencie, gdy wątroba i nerki nie są w stanie poradzić sobie z ilością toksyny w organizmie, pojawia się wspomniana wyżej reakcja Jarischa-Herxheimera.
Objawy reakcji Jarischa-Herxheimera
Do objawów, które mogą sugerować wystąpienie reakcji Herx, zalicza się:
- gorączkę,
- bóle głowy,
- silne dreszcze,
- bóle mięśniowe i kostne o różnym nasileniu,
- świąd,
- zmiany skórne,
- nudności,
- wymioty,
- spuchnięte powieki,
- bóle karku,
- płytki oddech,
- mrowienie,
- wrażenie paraliżu,
- ciężkość kończyn.
Badania krwi wykazują podniesiony poziom czynnika zapalnego CRP, TNF oraz interleukiny-6 oraz interleukiny-8. Pod terminem CRP kryje się białko C-reaktywne, będące glikoproteiną pojawiającą się w organizmie w momencie, kiedy organizm walczy ze stanem zapalnym. TNF jest czynnikiem wpływającym na wzmożoną aktywność limfocytów. Interleukiny są tzw. cytokinami plejotropowymi, czyli cząsteczkami układu odpornościowego, które regulują procesy obronne organizmu.
Reakcja Jarischa-Herxheimera, fot. panthermedia
Szczególnie niebezpieczna jest u chorych leczonych na kiłę. Toksyna wydzielana przez krętki kiły może powodować przejściowe nasilenie zmian chorobowych towarzyszących kile. U chorych mogą pojawiać się drgawki, objawy przypominające porażenie, skurcze, sinica, zmiany ciśnienia krwi.
Kto jest narażony na wystąpienie reakcji Jarischa-Herxheimera?
Zespół Herx pojawia się najczęściej u chorych na kiłę, dur pierwotny, leptospirozę, brucelozę, boreliozę, trąd, gruźlicę. Zjadliwe bakterie wywołujące wspomniane jednostki chorobowe mogą wydzielać znaczne ilości toksyny, która wpływa na organizm chorego. W zależności od zdiagnozowanej jednostki chorobowej czas wystąpienia reakcji i jej nasilenie bywają różne. Przykładowo bakterie wywołujące boreliozę obumierają stosunkowo wolno, przez co uwalnianie toksyny do organizmy może być dłuższe, przez co objawy pojawiają się później niż u chorych np. na kiłę.
Co zrobić, jeśli zaobserwujesz nietypowe objawy po podaniu antybiotyku?
Jeśli w trakcie leczenia zaobserwujesz pojawienie się:
- nagłego nasilenia objawów chorobowych,
- wystąpienia objawów wspomnianych we wcześniejszej części artykułu.
Udaj się do lekarza pierwszego kontaktu lub do Szpitalnego Oddziału Ratunkowego. Lekarz przeprowadzi dodatkowe badania, które pozwolą wykluczyć inne przyczyny pogorszenia stanu zdrowia. W skrajnych przypadkach reakcja Jarischa-Herxheimera może wymagać wdrożenia dodatkowego leczenia. Pamiętaj – nie bagatelizuj pojawiających się niepokojących objawów. Szybko podjęte leczenie przynosi znaczną poprawę stanu zdrowia w stosunkowo krótkim czasie.
