Przyczyną zakażenia układu moczowego są zazwyczaj bakterie pochodzące w przewodu pokarmowego i docierające do układu moczowego drogą wstępującą przez cewkę moczową. W okresie noworodkowym natomiast zakażenie rozprzestrzenia się najczęściej drogą krwiopochodną. Najczęstszym patogenem wywołującym ZUM jest bakteria E.coli.

Objawy i przebieg kliniczny zakażenia układu moczowego różnią się w zależności od wieku pacjenta.

U niemowląt:

• gorączka,
• wymioty,
• senność/rozdrażnienie,
• brak apetytu/przyrostu masy ciała,
• żółtaczka,
• posocznica,
• nieprzyjemny zapach moczu,
• drgawki gorączkowe.

U dzieci starszych:

• bolesne oddawanie moczu,
• częste oddawanie moczu,
• ból brzucha lub okolicy lędźwiowej,
• gorączka,
• senność,
• brak apetytu,
• wymioty,
• biegunka,
• krwiomocz,
• mętny mocz o nieprzyjemnym zapachu,
• wtórne moczenie nocne.

Podstawowym badaniem diagnostycznym jest dokładna analiza oddanego moczu. U dzieci, które oddają mocz do pieluszek, można pobrać go poprzez bezpośrednie „złapanie” do sterylnego pojemnika po uprzednim zdjęciu pieluszki (sposób rekomendowany). U dzieci starszych mocz pobiera się ze strumienia środkowego. Konieczne jest zapewnienie warunków sterylnych – dokładne podmycie dziecka, by zapobiec skażeniu moczu bakteriami skóry okolicy narządów płciowych. Najlepiej, jeżeli badanie mikroskopowe i bakteriologiczne są wykonywane bezpośrednio po pobraniu. Jest to zalecane u wszystkich dzieci z podejrzeniem ZUM poniżej 3. roku życia. Jeżeli nie jest to możliwe, mocz powinien być przechowywany w lodówce. Z niemal całkowitą pewnością można potwierdzić rozpoznanie, gdy w próbce moczu zaobserwujemy wzrost jednorodnej flory bakteryjnej o mianie > 105  kolonii w 1 ml właściwie pobranej próbki. Badanie moczu należy wykonać u każdego niemowlęcia z gorączką >38°C o niejasnej przyczynie.

Jeżeli zakażenia układu moczowego są od urodzenia nawracające, należy szukać ich przyczyny w wadach układu moczowego.

W przypadku chorych poniżej 3. miesiąca życia z podejrzeniem zakażenia układu moczowego lub w ciężkim stanie wskazana jest natychmiastowa hospitalizacja. Konieczne jest wdrożenie dożylnej antybiotykoterapii do czasu ustąpienia gorączki. Dzieci starsze i pacjenci z ostrym odmiedniczkowym zapaleniem nerek mogą być leczeni antybiotykami doustnie. Wybór antybiotyku musi być dostosowany do wrażliwości wyhodowanej flory bakteryjnej.

W celu profilaktyki ZUM należy przyjmować duże ilości płynów, dbać o regularne opróżnianie pęcherza moczowego, pamiętać o prawidłowej i dokładnej toalecie krocza, stosować tzw. podwójną mikcję – ponowne opróżnienie pęcherza po 1-2 min. od zakończenia oddawania moczu, by uniknąć zalegania moczu oraz stosować probiotyki kolonizujące jelita zmniejszające kolonie flory patogennej mogącej być potencjalnym źródłem zakażenia.