Definicje

Inteligencją określamy zdolność rozumienia relacji istniejących pomiędzy elementami sytuacji i dostosowania się do nich tak, aby osiągnąć swój cel (Sillamy, 1994). Innymi słowy jest to zdolność istnienia w społeczeństwie na równi z innymi przejawiająca się między innymi umiejętnością prawidłowego współdziałania z ludźmi oraz umiejętnością zdobywania wiedzy i jej wykorzystywania.

W pierwszym okresie życia dziecka nie mówimy jeszcze o jego inteligencji, lecz o rozwoju psychoruchowym. Określone sfery to jest:

• lokomocja i kontrola postawy
• koordynacja wzrokowo – ruchowa
• mowa
• kontakty społeczne

wskazują nam czy dziecko różni się umiejętnościami od swoich rówieśników i czy występuje u niego opóźnienie w rozwoju. Opóźnienie to może dotyczyć jednej, kilku, bądź wszystkich sfer.

Testy do badania inteligencji

Najbardziej znanym w Polsce testem dla najmłodszych jest Skala Rozwoju Psychoruchowego we wczesnym dzieciństwie (wg Brunet – Lezine). Można badać nim już dzieci od trzeciego miesiąca życia a iloraz rozwojowy możemy określić od miesiąca czwartego.

Do badania potrzebna jest obecność osoby dorosłej znającej dziecko, gdyż poza zadaniami do wykonania zawiera ona pytania dotyczące takich zachowań, które trudno zaobserwować podczas spotkania. Ponadto obecność matki (lub innej bliskiej osoby) obniża lęk dziecka przed nieznaną osobą – psychologiem przeprowadzającym badanie oraz samym badaniem a także mobilizuje do wykonywania danej próby.

Określony okres w życiu dziecka zawiera próby dotyczące wszystkich wymienionych wyżej sfer, które dziecko powinno wykonać w danym wieku np. w wieku siedmiu miesięcy:

• utrzymuje się przez moment w pozycji siedzącej bez podtrzymywania
• siedząc z oparciem uwalnia się od pieluszki zarzuconej na głowę
• chwyta dwa klocki – po jednym każdą ręką
• chwyta pastylkę zagarniając dłonią
• podnosi za ucho garnuszek, obrócony dnem do góry
• wyciąga rękę do lustra, gładzi swoje odbicie

Oczywiście nie jest powiedziane, że dziecko które ukończyło siedem miesięcy musi wykonać wszystkie te polecenia, by móc powiedzieć, że rozwija się prawidłowo. Często dzieci nie wykonują którejś z prób a za to radzą sobie z innymi przewidzianymi dla późniejszego wieku. Wykonanie danej próby może być czasem niemożliwe z powodu braku stymulacji rodziców do wykonania przez dziecko tej czynności (np. nigdy wcześniej nie pokazywali mu lustra, czy starszemu dziecku nie dawali do zabawy piłki).

Interpretacja testów rozwoju psychoruchowego

Wykonana prawidłowo Skala Rozwoju Psychoruchowego we wczesnym dzieciństwie (WG Brunet – Lezine) pozwala na określenie: wieku rozwoju dziecka ogólnego oraz w każdej z badanych sfer a także ilorazu rozwoju.

Przeprowadzane badania podłużne (czyli każdej jednostki od chwili urodzenia aż do dorosłości) między innymi przez Bayleya dowiodły, iż wyniki tradycyjnych testów stosowanych w niemowlęctwie nie są zawsze związane z wynikami testów mierzących inteligencję w późniejszych okresach rozwojowych (ich korelacja w badaniu Baleya była bliska zero). Jest jednakże jeden wyjątek od tej zasady: bardzo niskie wyniki testów stosowanych w niemowlęctwie mogą być czasem użytecznymi wskaźnikami trudności rozwojowych u badanego.