Niektóre z kluczowych ustaleń obejmują:

• Przemoc w szkole (sprawca) - średnio 6% nastolatków stosuje przemoc rówieśniczą. Zachowanie to jest bardziej rozpowszechnione wśród chłopców (8%) w porównaniu z dziewczętami (5%). W Polsce największy odsetek nastolatków, którzy co najmniej 2-3 razy w miesiącu przed badaniem stosowali przemoc wobec rówieśników, obserwuje się wśród 13-latków (12% chłopców i 9% dziewcząt).
• Przemoc w szkole (osoba doświadczająca przemocy) - około 11% nastolatków było prześladowanych w szkole, bez znaczącej różnicy między chłopcami i dziewczętami. Polscy 13-latkowie zajmują 6. miejsce pod względem częstotliwości doświadczania  przemocy (13% dziewcząt, 20% chłopców) wśród 44 badanych krajów.
• Cyberprzemoc (sprawca) - około 12% (1 na 8) nastolatków stosuje cyberprzemoc wobec innych. Chłopcy (14%) częściej są sprawcami cyberprzemocy niż dziewczęta (9%). W Polsce najwyższy odsetek sprawców cyberprzemocy obserwuje się wśród 15-letnich chłopców (26%) i 13-letnich dziewcząt (18%).
• Cyberprzemoc (osoba doświadczająca przemocy) - 15% nastolatków (około 1 na 6) doświadcza cyberprzemocy, przy czym wskaźniki są wyrównane między chłopcami (15%) i dziewczętami (16%). Od 2018 r. nastąpił wzrost odsetka  osób doświadczających cyberprzemocy z 12% do 15% w przypadku chłopców i z 13% do 16% w przypadku dziewcząt. W każdej grupie wiekowej polska młodzież znajduje się w pierwszej piątce krajów i regionów o najwyższym odsetku osób doświadczających  cyberprzemocy. Grupą najbardziej narażoną na cyberprzemoc są 13-latki (25% chłopców i 28% dziewcząt).
• Bójki - jeden na dziesięciu nastolatków brał udział w bójkach, z zauważalną różnicą związaną z płcią: 14% chłopców w porównaniu z 6% dziewcząt. W Polsce największy odsetek zaobserwowano wśród 13-latków (chłopcy 18%  i dziewczęta 9%).

Trendy i rozwiązania w kontekście płci

Wyniki ujawniają różnice między płciami w zachowaniach związanych z przemocą. Chłopcy wykazują większą tendencję do angażowania się w bójki. Wśród dziewcząt wzrósł odsetek cyberprzemocy. Obserwowane tendencje wymagają zarówno działań interwencyjnych skoncentrowanych na regulacji emocji i pozytywnych interakcjach społecznych, jak i oddziaływań promujących bezpieczeństwo cyfrowe, empatię oraz współdziałanie wszystkich członków społeczności szkolnej.

Cyberprzemoc: rosnący problem

Najnowsze dane z lat 2018-2022 pokazują niepokojący wzrost cyberprzemocy. Dane te wskazują, że odsetki sprawstwa cyberprzemocy wśród chłopców wzrosły z 12% do 14%, a wśród dziewcząt z 7% do 9%. Podobnie, odsetek osób doświadczających cyberprzemocy wzrósł z 12% do 15% w przypadku chłopców i z 13% do 16% w przypadku dziewcząt.

Ponieważ nastolatki spędzają coraz więcej czasu w Internecie, wyniki te podkreślają pilną potrzebę interwencji z udziałem nauczycieli, rodziców, liderów społeczności i decydentów w celu promowania umiejętności cyfrowych i bezpieczeństwa.

W świetle tych wyzwań dr Joanna Inchley, międzynarodowy koordynator badania HBSC, podkreśla:

– Cyfrowy świat, oferując niesamowite możliwości uczenia się i nawiązywania kontaktów, zwiększa również ryzyko występowania negatywnych zjawisk, takich jak cyberprzemoc. Wymaga to kompleksowych strategii ochrony psychicznego i emocjonalnego dobrostanu naszej młodzieży. Ważne jest, aby rządy, szkoły i rodziny współpracowały w zakresie przeciwdziałania zagrożeniom w sieci, zapewniając nastolatkom bezpieczne i wspierające środowisko do rozwoju.

– Jak pokazują wyniki uzyskane w Polsce, grupą najbardziej narażoną zarówno na bycie sprawcą, jak i osobą doświadczającą  przemocy i cyberprzemocy są 13-latkowie – uczniowie klas VII szkół podstawowych. Dlatego podczas projektowania działań profilaktycznych warto skupić się właśnie na tej grupie wiekowej – mówi dr Anna Dzielska, współkoordynatorka badania HBSC w Polsce z Instytutu Matki i Dziecka w Warszawie.

– Największa grupa zaangażowana w przemoc rówieśniczą, czyli obserwatorzy, również powinna być objęta działaniami interwencyjnymi i profilaktycznymi. Konieczne jest wzmocnienie kompetencji reagowania na przemoc – dodaje dr Agnieszka Małkowska-Szkutnik, współkoordynatorka badania HBSC w Polsce, z Wydziału Pedagogicznego Uniwersytetu Warszawskiego.

– Ten raport jest sygnałem alarmowym dla nas wszystkich, abyśmy zwracali uwagę na dręczenie, przemoc, cyberprzemoc, kiedykolwiek i gdziekolwiek to się dzieje - powiedział dr Hans Henri P. Kluge, dyrektor regionalny WHO na Europę.

– Ponieważ młodzi ludzie spędzają do sześciu godzin online każdego dnia, nawet niewielkie zmiany we wskaźnikach przemocy mogą mieć głęboki wpływ na zdrowie i samopoczucie tysięcy osób. Od samookaleczeń po samobójstwa - widzieliśmy, jak cyberprzemoc we wszystkich swoich formach może zniszczyć życie młodych ludzi i ich rodzin. Jest to zarówno kwestia zdrowia, jak i praw człowieka, i musimy zintensyfikować działania, aby chronić nasze dzieci przed przemocą i doznawaniem krzywdy, zarówno offline, jak i online – dodał.

W tym celu WHO/Europe opublikowała niedawno swoje pierwsze w historii "stanowisko" w sprawie ochrony dzieci przed szkodami związanymi z Internetem. Będzie on wspierał rządy w formułowaniu spójnych wniosków do firm internetowych i technologicznych, mając na celu zapewnienie zdrowego środowiska online, w którym dzieci mogą się rozwijać.

Mobilizowanie interesariuszy do interwencji opartych na dowodach

Wyniki badania HBSC podkreślają złożoność przemocy rówieśniczej wśród nastolatków oraz kluczową rolę, jaką czynniki społeczne, kulturowe i technologiczne odgrywają w kształtowaniu tych zachowań. Zapewniając szczegółowy przegląd aktualnych trendów i wyzwań, raport oferuje cenne wskazówki dla interesariuszy na wszystkich poziomach, które mogą wesprzeć ich w działaniach na rzecz poprawy zdrowia i dobrostanu młodych ludzi w Europie, Azji Środkowej i Kanadzie.

Inwestowanie w oparte na dowodach interwencje mające na celu zwalczanie nękania i przemocy rówieśniczej nie tylko wspiera dobrostan nastolatków, ale także oferuje szersze korzyści społeczne, w tym zmniejszenie kosztów opieki zdrowotnej, związanych z kwestiami zdrowia psychicznego i lepsze wyniki edukacyjne.

Informacje o badaniach nad zdrowiem i zachowaniami zdrowotnymi dzieci i młodzieży w wieku szkolnym

Kompleksowy międzynarodowy raport opiera się na danych pochodzących od ponad 279 000 młodych ludzi z 44 krajów i regionów, a jego drugi tom zawiera ważne informacje na temat przemocy w szkole, cyberprzemocy i bójek. Badanie HBSC to międzynarodowe badanie przeprowadzone we współpracy z Biurem Regionalnym WHO dla Europy. Przeprowadzane co cztery lata, ma na celu uzyskanie wglądu w zdrowie, dobrostan i środowisko społeczne młodych ludzi oraz stanowi źródło informacji dla osób zajmujących się systemowo polityką zdrowia publicznego i praktyków, w celu poprawy życia młodych ludzi. Najnowsze wyniki badań, obejmujące 44 kraje i regiony, stanowi nieocenione źródło wiedzy na temat zachowań zdrowotnych i wyników nastolatków w wieku 11, 13 i 15 lat. Polska należy do sieci badawczej HBSC od lat 90-tych. Prezentowane wyniki pochodzą z 9-tej rundy badań realizowanej w Polsce.

Współkoordynatorki badań HBSC w Polsce:

• Dr n. społ. Anna Dzielska, Zakład Zdrowia Dzieci i Młodzieży, Instytut Matki i Dziecka, Warszawa – anna.dzielska@imid.med.pl
• Dr n. hum. Agnieszka Małkowska-Szkutnik, Wydział Pedagogiczny, Uniwersytet Warszawski – amalkowska@uw.edu.pl