Aby zapoznać się z rozwojem dziecka oraz metodami jego badania należy przybliżyć sobie pojęcia charakteryzujące rozwój. Harmonijny, nieharmonijny, okresy oraz wiek rozwoju – te niewiadome wyjaśnia poniższy artykuł rozpoczynający cykl o rozwoju dziecka.
O związku psychiki i motoryki dowiadujemy się z analizy patologicznych przypadków chorych. Niedorozwój umysłowy zawsze przebiega równolegle z opóźnieniem rozwoju ruchowego, a przejawy zaburzenia motoryki bywają dla rodziców sygnałem upośledzenia umysłowego dziecka. Trudności w czytaniu czy pisaniu wskazują rodzicom nieharmonijny rozwój dziecka. Dlatego też w kierunku diagnostyki i terapii zarówno motoryka, czyli poruszanie się dziecka jak i psychika, czyli intelekt powinny być brane pod uwagę.
Rozwój psychomotoryczny dziecka postępuje od urodzenia i określa poziom sprawności psychomotorycznej dziecka, co oznacza, że jeśli dziecko rozwija się prawidłowo, to z chwilą badania metodami psychologicznymi {o których będziemy mówić w następnych artykułach} wiek rozwoju dziecka równa się wiekowi życia młodego człowieka. WR=WŻ.
Przez pojęcie tempa rozwoju rozumiemy szybkość z jaką dokonują się w organizmie człowieka zmiany progresywne. Rozwój dzieci nie zawsze zgodny jest z wiekiem dziecka. Czasami jest przyspieszony, WR>WŻ, lub obniżony WR.
Rytm rozwoju przebiega rozmaicie. Rozwój nieharmonijny to taki, gdy poszczególne sfery rozwoju przebiegają nie w swoim tempie. Np. stwierdzamy opóźnienie sfery ruchowej, podczas gdy inne sfery przebiegają prawidłowo. Rozwój nieharmonijny przebiega wówczas, gdy tempo rozwoju jest ogólnie opóźnione, lecz niektóre sfery rozwoju przebiegają w głębszym stopniu opóźnienia. Na przykład u dzieci opóźnionych umysłowo spotykamy przypadki szczególnie nasilonych trudności w czytaniu, ze względu na głębsze zaburzenia funkcji percepcyjnych.
fot. panthermedia
Inny model rozwoju nieharmonijnego charakteryzuje parcjalne lub fragmentaryczne przyspieszenie rozwoju w jednej sferze, np. mowy czy myślenia.
Ostatni model rozwoju nieharmonijnego charakteryzuje się tym, że jedne funkcje rozwijają się prawidłowo, inne powyżej rozwoju prawidłowego, jeszcze inne są opóźnione, tzn. WR>
Model rozwoju psychoruchowego dziecka jest badany przez psychologa. Ważne jest żeby nie wypowiadać się tylko o bieżącym stanie rozwoju, ale prześledzić jego dynamikę.
Z powodu czynników chorobowych i środowiskowych tempo rozwoju może być niejednostajne. Niekiedy obserwujemy zastój w rozwoju, przyspieszenie, opóźnienie, cofnięcie się na niższy poziom. Zmiany te mogą mieć charakter trwały lub przejściowy, mogą pojawiać się w różnych momentach życia, jednorazowo lub wielokrotnie, mogą dotyczyć tempa rozwoju lub tylko niektórych funkcji.
