Spis treści:

1. Przyczyny powstawania zmian
2. Różnicowanie
3. Zapobieganie zmianom
4. Rokowanie i postępowanie
5. Trądzik noworodków a trądzik niemowlęcy
6. Schorzenie częste, lecz niegroźne

Trądzik noworodków, noworodkowa krostkowica głowy, (ang. neonatal acne, łac. acne neonatorum, neonatal cephalic pustulosis) jest częstym, łagodnym schorzeniem skóry noworodków i niemowląt. Rozwija się u ok. 20% noworodków, zwykle w ciągu kilku pierwszych tygodni życia (najczęściej w 3 tygodniu), może być jednak obecny również od urodzenia. Zmiany o charakterze grudek, krost lub guzków podskórnych występują głównie na twarzy, a zwłaszcza na policzkach, rzadziej na skórze owłosionej głowy, sporadycznie obejmując szyję i górną część klatki piersiowej. Diagnozę lekarz stawia na podstawie typowego wyglądu zmian. Charakterystyczne są brak zaskórników oraz lokalizacja.

Przyczyny powstawania zmian

Wykwity skórne powstają w wyniku pobudzenia gruczołów łojowych skóry przez androgeny (hormony płciowe) produkowane zarówno przez dziecko, jak matkę – przedostają się one przez łożysko oraz wraz z mlekiem. Niekiedy do wystąpienia ich mogą się także przyczynić oleje mineralne zawarte w kosmetykach stosowanych do pielęgnacji skóry.

Różnicowanie

Zmiany należy różnicować z prosakami, częstym wykwitem u noworodków i niemowląt – zmiany te dotyczą nawet połowy noworodków. Są to drobne (1-2 milimetrów) torbiele wypełnione woskowobiałymi lub żółtymi masami łojowo-rogowymi, bez towarzyszącego odczynu zapalnego, zlokalizowane głównie w okolicy nosa, łagodne, samoistnie ustępujące w ciągu kilku tygodni do kilku miesięcy. W diagnostyce różnicowej należy również uwzględnić przerost gruczołów łojowych – drobne, żółte grudki, bez towarzyszącego rumienia, na policzkach, czole i nosie dziecka, schorzenie to występuje jednak częściej u dorosłych, zwłaszcza po 40-stym roku życia. Częstym wykwitem na twarzy są związane głównie z przegrzaniem lub nieodpowiednim ubraniem potówki – drobne grudki i krostki na rumieniowym podłożu, obejmujące miejsca niezajęte przez trądzik, to jest tułów, zgięcia kończyn oraz fałdy skórne. Przyczyną powstawania potówek jest z utrudniony odpływ potu, który przedostaje się do skóry właściwej (głębszej warstwy skóry) i wywołuje miejscową odpowiedź zapalną. Potówki rzadko obecne są od urodzenia, zwykle powstają w ciepłym otoczeniu, ustępują szybko po przeniesieniu dziecka do chłodniejszych warunków. Są to wykwity występujące u 15% niemowląt. Wykwity na twarzy mogą również być spowodowane kandydozą, czyli zakażeniem grzybiczym wywołanym przez grzyby z rodzaju Candida. Zmiany skórne w kandydozie mogą być o charakterze grudek na rumieniowym podłożu, pęcherzyków, krostek lub uogólnianego rumienia. Częstym objawem, niewystępującym w trądziku noworodkowym, jest złuszczanie skóry. Zmiany mogą być wrodzone, bądź wystąpić po urodzeniu. Zlokalizowane są na twarzy oraz w miejscach nietypowych dla trądziku, jak tułów, kończyny, charakterystyczne dla postaci wrodzonej jest oszczędzenie okolicy pieluszkowej, w postaci nabytej (objawiającej się kilka dni po urodzeniu) z kolei jest ona zajęta, ponadto występują pleśniawki – białe plamki na śluzówkach jamy ustnej.

Zapobieganie zmianom

Jedynym znanym sposobem profilaktyki trądziku noworodkowego są pielęgnacja skóry dziecka kosmetykami niezawierającymi olejów mineralnych oraz staranna toaleta. Należy zapoznać się ze składem stosowanego kosmetyku, bądź zapytać sprzedawcę.

Rokowanie i postępowanie

Zmiany skórne ustępują samoistnie w ciągu kilku – kilkunastu tygodni, nie pozostawiając blizn. Podstawą leczenia jest przemywanie zmian wodą 1-2 razy dziennie, ewentualnie z dodatkiem emolientu. Należy unikać olejów mineralnych. Niektórzy autorzy uważają trądzik noworodkowy i noworodkową krostkowicę głowy za dwie odrębne jednostki chorobowe, za przyczynę tej ostatniej uważają zakażenie drożdżakami z rodzaju Malassezia. Nie jest jasne, czy drożdżaki te są czynnikiem patogennym, czy jedynie obojętną florą skóry, jednak u niektórych dzieci imidazolowe leki przeciwgrzybicze, np. ketokonazol, stosowane miejscowo, w postaci kremu, mogą przynieść poprawę. Wprowadzenie leków przeciwgrzybiczych jest szczególnie uzasadnione przy zajęciu przez wykwity skóry klatki piersiowej. Można także rozważyć leczenie miejscowe antybiotykiem, nadtlenkiem benzoilu lub kwasem azelainowym.

Duże nasilenie i utrzymywanie się zmian wymaga poszerzenia diagnostyki i wykluczenia podwyższonego stężenia androgenów u dziecka. Niepokojącymi objawami mogą być cechy przedwczesnego dojrzewania płciowego – przyśpieszone wzrastanie (zmiana kanału na siatce centylowej), pojawienie się owłosienia łonowego, ciemniejsze zabarwienie skóry narządów płciowych, jest to jednak bardzo rzadki stan.

Trądzik noworodków a trądzik niemowlęcy

W niektórych publikacjach autorzy stosują zamiennie termin „trądzik noworodkowy” i „trądzik niemowlęcy”, jednak według innych źródeł są to odmienne jednostki chorobowe – trądzik niemowlęcy pojawia się później, zwykle między 3-cim a 6-tym miesiącem życia, bardziej przypomina trądzik pospolity, w jego przebiegu występują zaskórniki, niewystępujące w trądziku noworodków. Trądzik niemowlęcy częściej występuje u chłopców, zmiany utrzymują się dłużej. W odróżnieniu od trądziku noworodkowego, trądzik niemowlęcy w przypadku ciężkiego przebiegu choroby, może pozostawiać bliznowacenia.

Trądzik niemowlęcy, fot. panthermedia

Schorzenie częste, lecz niegroźne

Trądzik noworodkowy często budzi niepokój rodziców, zwłaszcza przy dużym nasileniu zmian. Rolą pediatry jest ich uspokojenie oraz poinformowanie o łagodnym i przemijającym charakterze zmian. Rodzice powinni zgłosić się do lekarza przy dużym nasileniu zmian bądź długim czasem trwania dolegliwości. Należy podkreślić, że szczególnie w okresie noworodkowym, rodzice powinni się zgłosić do pediatry z każdą dolegliwością, która budzi ich niepokój. Wystąpienie trądziku niemowlęcego nie wpływa na zwiększone nasilenie zmian trądzikowych w okresie dojrzewania.