Temat szczepień jest kluczowy dla rodziców, którzy stają przed podjęciem decyzji o podaniu szczepionki dziecku. Wiele wątpliwości i obaw wiąże się z tym, czy szczepienie będzie skuteczne i czy nie przyniesie skutków ubocznych, o których szeroko mówi się w mediach i które rozpowszechniane są przez ruchy antyszczepionkowe. Rola lekarza POZ jest więc tutaj kluczowa, by przekazać rodzicom najważniejsze i najistotniejsze informacje, a także rozwiać wszelkie wątpliwości związane z podjęciem takiej decyzji.
Dzisiejszy rozwój medycyny pozwala na szybką diagnostykę oraz leczenie wielu schorzeń trapiących populację, jednak zdobywana wiedza medyczna wykorzystywana jest także do zapobiegania rozwojowi chorób. Podstawą do wszelkich działań medycznych, począwszy od procesu zapobiegania przez odpowiednią diagnostykę aż po leczenie, jest wyrażenie świadomej zgody pacjenta na wszelkie procedury medyczne. Stanowi to bowiem podstawowe prawo pacjenta i jest wartością, która powinna być szeroko respektowana w środowisku medycznym. Są jednak sytuacje, w których dochodzi do ograniczenia tego prawa w kontekście „wyższej konieczności”, jaką bywa zdrowie publiczne czy epidemiologia [1].
Obowiązkowe szczepienia ochronne
Pierwsze obowiązkowe szczepienia ochronne pojawiły się Polsce już na początku XIX wieku, kiedy to w 1919 roku wprowadzono ich przymus w celu zapobiegania rozpowszechnianiu się chorób, takich jak ospa. Lata 1955-1963 to czas kształtowania się programu szczepień ochronnych w Polsce, który swoim zakresem obejmował wykaz wszystkich chorób, na które należało być zaszczepionym, a także procedury według których owe szczepienia należało wykonywać.
Obecnie aktualizowany co roku kalendarz szczepień, który powstaje na bazie danych pochodzących z obserwacji sytuacji epidemiologicznej w Polsce, a także zgodny z zaleceniami WHO, pokazuje ilość szczepień, jaka przypada na poszczególne okresy życia, począwszy od pierwszej doby aż do 19. roku życia. By dokonać wszystkich, zgodnie z zaleceniami oraz zgodnie z kalendarzem, konieczna jest współpraca lekarza z rodzicami, którzy obecnie coraz częściej rezygnują z podawania dziecku szczepień ochronnych. Duży wpływ ma na to przekaz medialny, negatywne opinie oraz wszelkie ruchy antyszczepionkowe. Wszystko to ma wpływ na wątpliwości, jakie mają rodzice przed pojęciem decyzji o szczepieniu swoich dzieci [2].
Czym jest szczepionka?
Szczepionka jest preparatem biologicznym, który w swoim składzie zawiera antygen lub grupę antygenów. Działanie szczepionki polega na wprowadzeniu antygenu do organizmu, który uodparnia się na określony czynnik chorobotwórczy. Same szczepionki można podzielić na żywe, zabite lub też rekombinowane, a ich działania nie można jednoznacznie pozytywnie określić ze względu na to, że – jak każdy preparat terapeutyczny – może mieć także sutki uboczne, reakcje nadwrażliwości czy reakcje alergiczne, których nasilenie jest zróżnicowane w zależności od szczepionki. Objawy reakcji alergicznej czy nadwrażliwości mogą się uwidaczniać pod bardzo wieloma postaciami: obrzęki, zaczerwienienia, rumienie; przez reakcje z innych układów organizmu człowieka aż po wstrząs anafilaktyczny, choć ten zaliczany jest to skutków ubocznych niezwykle rzadkich [3].
Postrzeganie szczepień przez rodziców
Zdecydowana większość rodziców jest za szczepieniem swoich dzieci, o czy świadczą statystyki w postaci dużej ilości szczepień wykonanych. Niemniej jednak coraz większa liczba rodziców decyduje się na niepodjęcie kroku, jakim jest zaszczepienie swojego dziecka, a tendencja jest wzrostowa – w 2017 roku odnotowano aż 23000 przypadków niezaszczepienia dziecka.
Postawy rodziców co do szczepień ochronnych są bardzo różne.
fot. panthermedia
Cześć rodziców akceptuje ten fakt całkowicie, uważając szczepienia za bezpieczne i konieczne, by zachować swoje dziecko w zdrowiu i zapewnić mu odpowiedni rozwój.
Niezdecydowani rodzice zazwyczaj szczepią swoje dzieci, jednak mają wątpliwości co do zasadności tego działania oraz mają obawy co do ich skuteczności czy bezpieczeństwa, więc w takiej sytuacji uwaga rodziców jest skupiona na wadach, a nie na potencjalnych korzyściach, jakie niesie za sobą szczepienie. Jeśli niezdecydowany rodzic nie otrzyma od lekarza wyczerpujących i satysfakcjonujących odpowiedzi, może dojść do sytuacji, której lekarz spotka się z odmową podania szczepionki dziecku.
Rodzice, o nastawieniu w postaci umiarkowanego sprzeciwu, wyrażają swoje obawy wobec określonych chorób. Poszukują oni informacji i wiedzy z różnych źródłach, stąd często mają wątpliwości, komu tak właściwie wierzyć i komu ufać.
Najtrudniejszą do przekonania grupą rodziców są ci, którzy wyrażają zdecydowany sprzeciw względem podania dziecku szczepienia ochronnego. Wiąże się to często z ich światopoglądem, wiarą czy negatywnymi doświadczeniami jakich doznali w toku swojego życia [4].
