Mutacja jednego z dwóch genów- TSC1 lub TSC2 jest przyczyną rozwoju schorzenia o nazwie stwardnienie guzowate. Jest to choroba, której rozwój zależy głównie od genetyki, a dziedziczona jest w sposób autosomalny dominujący. Szacuje się, że występowanie tego zespołu chorobowego to 1:10 000 w populacji osób dorosłych i 1:6 800 w populacji dziecięcej. Różnorodność fenotypowa, jaką przedstawiać może stwardnienie guzowate, jest niezwykle szeroka, co podkreślają, stworzone przez wiele stowarzyszeń, wytyczne odnoszące się do diagnozowania i leczenia osób podejrzewanych o stwardnienie guzowate lub na nie chorujących.
Z kardiologicznego punktu widzenia, pojawienie się bardzo wczesnych manifestacji choroby jest bardzo prawdopodobne i niezwykłej wagi nabiera odpowiednia, trafnie postawiona diagnoza. Choroba może objawiać się pod postacią guzów serca typu rhabdomyoma oraz powodować zaburzenia przewodzenia w sercu, które z kolei mogą pojawiać się u osób dorosłych niedotkniętych wcześniej problemami kardiologicznymi. Poza guzami serca można także zaobserwować inne, rzadziej występujące nieprawidłowości, jak koarktacja aorty, tętniak aorty piersiowej lub brzusznej, rhabdomyositis (rzadka forma kardiomiopatii) oraz nadciśnienie tętnicze.

Czym jest stwardnienie guzowate?

SG, choroba Bourneville’a – tuberous sclerosis complex, TSC. Wszystkie te określenia odnoszą się do stwardnienia guzowatego, które na samym początku uznawano za chorobę neurologiczną. Początek XX wieku przyniósł triadę objawów opisaną przez Vogta, w skład której wchodziła padaczka, upośledzenie rozwoju umysłowego oraz charakterystyczne zmiany w obrębie twarzy zwane znamieniem Pringle’a. Na dzień dzisiejszy, wiedza medyczna pozwala stwierdzić, że jedynie około 30% osób chorujących na stwardnienie guzowate ma wszystkie trzy wyżej wymienione objawy, natomiast 6% chorych, nie ma żadnego z tych objawów. Dopiero w roku 1979 Gomez opisał całościowe spektrum kliniczne SG, jednocześnie wyznaczając kryteria diagnostyczne, które weszły w miejsce traidy Vogta.

fot. pantherstock

Bez wątpienia najwcześniej wyrywanym objawem są guzy serca typu rhabdomyoma, które stanowią jednocześnie duże kryterium diagnostyczne. Stąd konsultacja kardiologiczna ma kluczowe znaczenie w leczeniu SG, gdyż zmiany sercowe i wszelkiego rodzaju powikłania kardiologiczne, są najczęstszą przyczyną zgonów osób cierpiących na SG.

Ewaluacja kryteriów diagnostycznych trwała jednak nadal. W 2013 roku opublikowane zostały nowe kryteria diagnostyczne, gdzie objawy kliniczne w dalszym ciągu stanowiły podstawę do rozpoznania. Z czasem, do obserwacji klinicznych dołączyły także badania genetyczne, które zredukowano z trzech do dwóch poziomów. Aktualnie to właśnie badania genetyczne stanowią podstawę do rozpoznania SG.

Wytyczne postępowania dla kardiologów

W roku 2013 opublikowane zostały nowe kryteria, na podstawie których dokonuje się diagnozy SG. Ponadto, opracowane zostały także wytyczne i zalecenia, która są wskazówką dla lekarzy w kontekście postępowania terapeutycznego oraz nadzoru. Powyższe zalecenia są szczególnie istotne dla lekarzy kardiologów, z uwagi na fakt bardzo dużej różnorodności fenotypowej SG. Z kardiologicznego punktu widzenia, objawy sercowe mogą się pojawiać najwcześniej ze wszystkich objawów chorobowych, a mianowicie już w 15. tygodniu życia płodowego, kiedy zaobserwować można w sercu guzy. Innego rodzaju manifestacją problemów kardiologicznych, są zaburzenia przewodnictwa w sercu, których dana osoba wcześniej nie doświadczała. Konsultacja kardiologiczna jest więc zalecana u wszystkich grup wiekowych pacjentów, u których stwierdzono SG. Bardzo duże znaczenie ma tu również echokardiografia, szczególnie w okresie płodowym u kobiet, które chorują na SG i na daną chwilą są ciężarne - pozwala to na wczesne wykrycie guzów w sercu. W przypadku stwierdzenia nieprawidłowości, podkreśla się ogromną rolę kardiologa dziecięcego, którego zadanie jest tu kluczowe – począwszy od postawienia trafnej diagnozy aż po przekierowanie matki do odpowiednich specjalistów (jak neurolog czy genetyk).