Każdy rodzic obawia się wykrycia u swojego dziecka różnych wad wrodzonych, w tym wad serca. Pojęcia "szmer nad sercem" lub "sinica" budzą zrozumiały lęk. W artykule autorstwa lekarza pracującego na co dzień w Klinice Kardiologii Dziecięcej przedstawiono w zwięzłej formie odpowiedzi na najczęstsze pytania związane z problemem wrodzonych wad serca.
Spis treści:
- Czym są wady serca i skąd się biorą?
- Jakie są rodzaje wad serca?
- Co to są sinicze wady serca?
- Kiedy podejrzewamy wadę serca u dziecka?
- Co zrobić jeśli podejrzewamy wadę serca?
- Co to są szmery niewinne?
- Jak dbać o dziecko z wadą serca?
Czym są wady serca i skąd się biorą?
Wrodzone wady serca są najczęściej spotykanymi wrodzonymi anomaliami rozwojowymi u dzieci. Występują z częstością około 8-9 przypadków na każde 1000 żywych urodzeń. W około połowie przypadków wady te są ciężkie, co oznacza, że wymagają leczenia naprawczego w okresie noworodkowym lub we wczesnym dzieciństwie i wiążą się ze znaczną śmiertelnością.
Wrodzone wady serca mogą powstawać na skutek wpływu różnorodnych czynników: genetycznych (dziedzicznych), środowiskowych a także takich, które są związane z rozwojem płodu. Zaliczymy tu choroby matki takie jak cukrzyca, infekcje wirusowe np. różyczka, czy narażenie płodu na różnorodne substancje chemiczne (alkohol spożywany przez matkę, leki np. przeciwpadaczkowe, niektóre leki hormonalne czy wreszcie leki zmniejszające krzepnięcie krwi).
Wady serca mogą też występować w niektórych zespołach genetycznych np. w zespole Downa czy Tunera. Najczęściej jednak nie udaje się znaleźć przyczyny wystąpienia wady serca u dziecka. Jeśli jesteście rodzicami chorego dziecka na pewno zadajecie sobie pytanie: dlaczego mnie to spotkało? Na to pytanie nie ma odpowiedzi. Nie ma więc sensu obwiniać się o spowodowanie choroby waszego dziecka. Jeśli jednak planujecie kolejne ciąże, warto zasięgną porady lekarza odnośnie możliwości dziedziczenia wady.
Jakie są rodzaje wad serca?
Jeśli dziecko urodziło się z wadą serca, jego dalsze losy zależą od rodzaju wady. Wady serca możemy podzielić na kilka grup:
- ubytki przegród serca, czyli po prostu "dziury w sercu". Otwory te mogą znajdować się w przegrodzie międzyprzedsionkowej (czyli w ścianie rozdzielającej przedsionki), lub w przegrodzie międzykomorowej (ścianie oddzielającej komory),
- zwężenia w obrębie zastawek lub naczyń krwionośnych (np. koarktacja aorty, zwężenie pnia płucnego, zwężenie aorty),
- nieprawidłowe połączenia pomiędzy dużymi tętnicami (np. przetrwały przewód tętniczy - połączenie pomiędzy pniem płucnym i aortą),
- nieprawidłowe połączenie żył z sercem (np. nieprawidłowy spływ żył płucnych),
- złożone wady serca, kiedy istnieje równocześnie kilka nieprawidłowości (np. tetralogia Fallota - zwężenie pnia płucnego, otwór w przegrodzie międzykomorowej, nieprawidłowe odejście aorty, przerost prawej komory),
- rzadkie wady serca (obecność tylko jednej komory, wspólny pień tętniczy czyli połączenie aorty i pnia płucnego, niedostateczne wykształcenie prawej lub lewej części serca).
Co to są sinicze wady serca?
Niektóre wady serca powodują niebieskoczerwone lub niebieskoszare zabarwienie warg i błon śluzowych w jamie ustnej, a także palców rąk i nóg. Dzieje się tak na skutek zaburzeń w krążeniu krwi spowodowanych wadą serca. Prawidłowo krew "uboga w tlen" wpływa do prawej komory, a stamtąd do płuc, gdzie może zostać znów wzbogacona w tlen. Gdy to nastąpi, krew płynie do lewej komory serca, która tłoczy ją do całego ciała.
U chorych z wrodzoną wadą serca dochodzi do przeciekania ubogiej w tlen krwi z prawego serca bezpośrednio do lewego serca, z pominięciem płuc. W lewej komorze krew, która jest bogata w tlen zostaje "zanieczyszczona" krwią ubogą w tlen i taka mieszana krew jest tłoczona do narządów. Krew ta zawiera mniej tlenu i dlatego ma ona ciemniejsze zabarwienie - stąd ciemne zabarwienie skóry i śluzówek, czyli właśnie sinica.
Jeśli sinica występuje tylko na kończynach, nazywamy ją "obwodową", w odróżnieniu od "centralnej", która pojawia się wokół i wewnątrz ust. Sinica centralna zawsze jest objawem choroby. Do wad serca powodujących sinicę zaliczamy m.in: tetralogię Fallota, przełożenie wielkich naczyń, przetrwały przewód tętniczy, zespół niedorozwoju lewego serca. Sinica obwodowa może powstać fizjologicznie u zdrowego dziecka, na skutek np. zimna (po kąpieli malucha) czy emocji.
Kiedy podejrzewamy wadę serca u dziecka?
Jeśli występują poniższe objawy należy pilnie skonsultować się z lekarzem, gdyż mogą one świadczyć o poważnej chorobie:
- trudności w oddychaniu, przyspieszone oddychanie,
- sinica wokół ust (wargi),
- brak apetytu, trudności w jedzeniu (dotyczy zwłaszcza małych dzieci - dziecko męczy się podczas jedzenia, je niechętnie, z przerwami),
- pocenie się podczas jedzenia,
- brak przybierania na wadze, chudnięcie,
- obniżony napęd życiowy i aktywność dziecka.
U starszych dzieci wadę serca sygnalizować mogą także: omdlenia, zasłabnięcia (zwłaszcza po wysiłku), bóle w klatce piersiowej, łatwe męczenie się, zaburzenia rozwoju (dzieci w porównaniu do swych rówieśników mają niższy wzrost i wagę, są "wątłe")
Co zrobić jeśli podejrzewamy wadę serca?
Jeśli na podstawie powyższych informacji podejrzewasz, że twoje dziecko może mieć wadę serca, zgłoś się do swojej poradni lekarza rodzinnego, lub do lekarza pediatry. Na podstawie objawów, które cię niepokoją oraz wyników badania dziecka (m.in. osłuchiwanie serca) lekarz stwierdzi, czy twoje podejrzenia się potwierdzają. Jeśli do rozpoznania choroby potrzebne są specjalistyczne badania, zostaniecie skierowani do kardiologa dziecięcego, który wykona bardziej szczegółowe badania.
Co to są szmery niewinne?
Terminem "szmer niewinny" określamy szmer serca, który powstaje on na skutek zawirowań strumienia przepływającej krwi, ale nie jest związany z chorobą serca. Dziecko, u którego stwierdzono szmer niewinny, nie wymaga leczenia. Szmer niewinny może się przydarzyć dziecku w różnym wieku. Szmery te ustępują samoistnie.
Badanie noworodka, fot. panthermedia
Jak dbać o dziecko z wadą serca?
Twoje dziecko potrzebuje miłości i uwagi tak samo, a nawet bardziej, niż zdrowe dzieci. Nie bój się, że zrobisz krzywdę dziecku, podnosząc je. Dużo mów do niego i baw się z nim (nie bój się zapytać lekarza jak dbać o dziecko, co wolno mu robić). Karmienie niemowlęcia z wadą serca może być trudne, bo dziecko łatwo się męczy, ale pokarm matki jest dla niego najlepszy, ponieważ wzmacnia odporność dziecka i chroni je przed infekcjami. Czasem lekarz może też zalecić dokarmianie mieszanką. Bardzo ważne jest zapobieganie infekcjom, które mogą pogorszyć stan dziecka i nasilić objawy chorobowe.
Bardzo niebezpieczne jest dla dziecka infekcyjne zapalenie wsierdzia (wewnętrznej błony wyścielającej serce), dlatego należy stosować się do zalecenia podawania antybiotyków dziecku w przypadku zabiegów z naruszeniem ciągłości skóry lub błony śluzowej. Niektórzy rodzice, z obawy przed zakażeniem, niesłusznie rezygnują z wizyt dziecka u dentysty. Należy zapamiętać, że nie leczone i zaniedbane zęby mogą być bardzo niebezpieczne i również prowadzić do schorzeń serca.
