W Polsce każdego roku przychodzi na świat około 2000 dzieci z wadami wrodzonymi układu nerwowego i kręgosłupa zwanymi wadami cewy nerwowej.
Spis treści:
Wady cewy nerwowej
Wady cewy nerwowej to wady układu nerwowego i kręgosłupa dziecka powstające w pierwszych 4 tygodniach rozwoju zarodka. Najczęstsze z nich to bezmózgowie, przepuklina mózgu i rdzenia. Dziecko z bezmózgowiem jest niezdolne do życia poza organizmem matki. Przepukliny mogą być otwarte (nie pokryte skórą) lub zamknięte (pokryte skórą).
Dziecko urodzone z otwartą przepukliną rdzenia musi być operowane w pierwszej dobie. Mimo przeprowadzonej operacji mogą wystąpić u dziecka: porażenie oraz deformacja kończyn górnych i dolnych, nietrzymanie moczu i kału i upośledzenie umysłowe. Wśród dzieci urodzonych z przepukliną zamkniętą tylko 30% nie jest obarczonych zaburzeniami neurologicznymi.
Polska należy do krajów o najwyższej w Europie umieralności niemowląt z powodu wad cewy nerwowej. Od lat łączono niski poziom spożycia kwasu foliowego z występowaniem wad cewy nerwowej. W wyniku wieloośrodkowych badań naukowych wykazano, że kwas foliowy podawany kobietom w okresie przedkoncepcyjnym i pierwszych 12-tu tygodniach ciąży obniża o 70% liczbę przypadków wady cewy nerwowej u potomstwa.
Kwas foliowy
Kwas foliowy (Acidum folicum) jest witaminą z grupy B. W organizmie ulega redukcji do swej aktywnej postaci – kwasu tetrahydrofoliowego, który uczestniczy w syntezie związków purynowych, pirymidynowych, kwasu deoksyrybonukleinowego, w przemianach aminokwasów. Kwas foliowy jest niezbędny dla prawidłowego podziału komórkowego i odgrywa istotną rolę w tkankach, w których podziały komórkowe są szczególnie intensywne (np. tkanki układu krwiotwórczego, tkanki płodu, komórki nabłonka przewodu pokarmowego). Kwas foliowy odgrywa istotną rolę w procesie mielinizacji włókien nerwowych. Dzienne zapotrzebowanie osoby dorosłej na kwas foliowy wynosi ok. 400 μg. Zapotrzebowanie to wzrasta nawet 2-krotnie u kobiet w ciąży i w okresie karmienia piersią oraz u osób uzależnionych od alkoholu. W ciąży należy stosować kwas foliowy w dawce 400 μg rozpoczynając co najmniej 4. tygodnie przed ciążą i kontynuować aż do 12. tygodnia ciąży.
Leki przeciwpadaczkowe (fenytoina, fenobarbital, prymidon), leki przeciwgruźlicze, etanol, doustne środki antykoncepcyjne, antagoniści kwasu foliowego (sulfonamidy, metotreksat, trimetoprim, aminopteryna, pirymetamina, sulfasalazyna) mogą prowadzić do powstania niedoborów kwasu foliowego w organizmie. W trakcie jednoczesnego stosowania kwasu foliowego i leków przeciwpadaczkowych konieczne jest monitorowanie ich stężenia ze względu na zmianę ich metabolizmu i możliwość nasilenia objawów padaczki.
Kwas foliowy występuje w żywności w postaci folianów. Zawierają go warzywa ciemnozielone i pomarańczowe (fasolka, kapusta, szparagi, sałata, brukselka, kalafior, marchew) oraz owoce takie jak pomarańcze i banany. Bogatym źródłem kwasu foliowego jest także wątróbka, jednak niewskazane jest spożywanie jej w dużych ilościach.
Ponieważ długie gotowanie niszczy większość kwasu foliowego, jest on dostępny w tabletkach zawierających wyłącznie kwas foliowy, a także w postaci preparatów wielowitaminowych.
Kwas foliowy, fot. shutterstock
Program Pierwotnej Profilaktyki Wad Cewy Nerwowej
W Polsce od 1997 roku prowadzony jest Program Pierwotnej Profilaktyki Wad Cewy Nerwowej. Ma on na celu spopularyzowanie codziennego spożycia kwasu foliowego w dawce 0,4 mg przez kobiety w wieku rozrodczym, które mogą zajść w ciążę w celu zapobieżenia wystąpieniu wad cewy nerwowej u dzieci.
Program ma za zadanie rozpowszechnienie wśród wszystkich grup społeczeństwa wiedzy na temat kwasu foliowego i jego związku z wadami cewy nerwowej u dzieci, profilaktyki tych wad i prawidłowego stosowania kwasu foliowego. Kierownikiem programu jest Prof. dr hab. n. med. Zbigniew Brzeziński z Instytutu Matki i Dziecka w Warszawie
