Spis treści:

1. Wstęp
2. Fizjologiczne zmniejszenie się apetytu
3. Dziecko nie je: co robić?
4. Wymuszanie spożywania posiłków
5. Choroba a obniżony apetyt
6. Zaparcia a gorszy apetyt
7. Inne powody zaburzonego apetytu

Wstęp

Słaby apetyt u dziecka to bardzo częsta przyczyna niepokoju rodziców oraz jeden z podstawowych problemów, z którym rodzice zgłaszają się pediatry. Pierwszą rzeczą, jaką robię w gabinecie pediatrycznym, mając do czynienia z „niejadkiem”, jest sprawdzenie, czy dziecko rośnie prawidłowo, czy straciło na wadze i czy ma jakiekolwiek inne dolegliwości?

Najczęstszy scenariusz, z jakim się spotykam, to prawidłowo rosnące i rozwijające się dziecko, które w ocenie rodziców je za mało.

Kolejnym moim krokiem jest weryfikacja diety dziecka. Pomimo zmian apetytu przy poszczególnych posiłkach zdrowe dzieci na ogół dostarczają sobie odpowiedniej ilości energii i składników pokarmowych.

Gorszy apetyt u dziecka, fot. panthermedia

Dobrym narzędziem jest spisywanie przez kilka dni wszystkiego, co zjadło dziecko, również między posiłkami. Rodzice często oceniają apetyt dziecka tylko w czasie głównych posiłków, nie biorąc pod uwagę przekąsek. Często okazuje się, że dziecko bezpośrednio przed obiadem wzięło sobie jabłko, bo było głodne, zaspokoiło nim głód i do obiadu siadło już najedzone, wiec nie zjadło go zgodnie z oczekiwaniami rodziców.

Również spożywane płyny często nie są brane pod uwagę przez rodziców, a dziecko, które pomiędzy posiłkami pije mleko lub soki owocowe, może po prostu nie być głodne w czasie posiłku.

Fizjologiczne zmniejszenie się apetytu

Między 1. a 5. rokiem życia apetyt dzieci zmniejsza się fizjologicznie i bywa bardzo zmienny. Dziecko zwłaszcza pod koniec 1. roku życia nabywa wielu nowych umiejętności – zaczyna się sprawnie przemieszczać, chodzić, mówić. Fascynacja nowymi umiejętnościami powoduje, że opanowane już umiejętności, w tym jedzenie, mogą być spychane na drugi plan. Jeśli dziecko jest jeszcze karmione piersią lub mlekiem modyfikowanym, zaczyna zjadać więcej w nocy, aby nadrobić mniejsze zaangażowanie w spożywanie posiłków w ciągu dnia.

Fizjologiczny spadek apetytu u dzieci, fot. panthermedia

W 2. roku życia odmowa spożywania posiłków lub określonych pokarmów jest często wyrazem autonomii, którą dziecko właśnie odkrywa. Naciski ze strony otoczenia często utwierdzają dziecko w uporze i mają działanie odwrotne od pożądanego. Marudzenie przy posiłku może być objawem poszukiwania przez dziecko uwagi rodzica.

U dziecka w wieku 2-3 lat występuje często zjawisko nazywane neofobią, czyli niechęć do spożywania nowych pokarmów, nawet takich, które spożywane były w okresie niemowlęcym bez problemów. Często jest to niechęć bardzo wybiórcza, na przykład dziecko nie chce jeść twarogu, nie ma natomiast problemu ze spożywaniem tego samego twarogu w postaci leniwych pierogów albo racuszków.

Dziecko nie je: co robić?

Dziecko rośnie prawidłowo, jednak „humory przy posiłkach” są przyczyną stresu w rodzinie, jak temu zapobiec?

Rodzice powinni oferować dziecku pożywne pokarmy. Od rodziców zależy jakość pokarmu, jednak dziecko decyduje o tym, ile zje. Czas posiłku powinien być określony i nie powinny one trwać „w nieskończoność”, aż dziecko zje wszystko. Aktywność fizyczna, zwłaszcza na świeżym powietrzu, poprawia apetyt dziecka, jednak zbyt zmęczone dziecko może nie mieć siły na posiłek. Dobrze jest dać dziecku chwilę na zakończenie zabawy informacją typu„Obiad za 10 minut”, aby posiłek nie stał w konkurencji do zabawy i nie przerywał jej w najciekawszym momencie.

Przyczyny słabego apetytu u dziecka, fot. panthermedia

Spożywanie posiłków razem z całą rodziną, kiedy wszyscy jedzą, panuje pozytywna atmosfera przy stole, nie ma czynników utrudniających skupienie się na posiłku, może przynieść poprawę apetytu u dziecka i wpłynąć na ilość i jakość spożywanego pożywienia. Posiłek powinien być dla wszystkich w rodzinie przyjemnym doświadczeniem społecznym.

Wymuszanie spożywania posiłków

Strategie wymuszania na dziecku spożycia posiłku, do których uciekają się czasem zdesperowani rodzice, takie jak groźba kary, zawstydzanie, porównywanie z innymi dziećmi czy przekupstwo, skutkują odwrotnymi efektami, dziecko je coraz mniej chętnie. Porcje podawane dziecku powinny być odpowiednie do jego wieku i lepiej podawać jest porcje małe, które dziecko zje w całości i będzie mogło otrzymać dokładkę niż nakładać porcje za duże i wymuszać na dziecku zjedzenie do końca.

Choroba a obniżony apetyt

Druga sytuacja, w której rodzice często zgłaszają słaby apetyt, to czas, w którym dziecko przechodzi chorobę infekcyjną. Ból gardła utrudnia połykanie, zatkany nos powoduje częściową utratę smaku, dodatkowo substancje produkowane w czasie stanu zapalanego w organizmie działają na mózg, powodując nie tylko gorączką, ale i utratę apetytu.

Choroba a brak apetytu, fot. panthermedia

Dziecko leżące w łóżku będzie też automatycznie miało mniejsze zapotrzebowanie na składniki pokarmowe niż dziecko będące w nieustannym ruchu. Sam w sobie gorszy apetyt w czasie infekcji jest zupełnie normalny i nie powinien być powodem niepokoju. Należy zadbać o właściwe spożycie płynów, podawać częściej mniejsze porcje jedzenia, zadbać, aby jedzenie było lekkostrawne, łatwe do przełknięcia i atrakcyjne dla dziecka. Często dzieci mają swoje ulubione potrawy i nawet w czasie choroby nie odmówią ich spożycia. Okres braku apetytu związany z infekcją na ogół trwa tylko kilka dni i nawet jeśli dziecko w tym czasie będzie miało bardzo monotonną dietę lub zje nieco mniej niż zwykle, nie odniesie z tego powodu szkody.

Zaparcia a gorszy apetyt

Trzecia sytuacja, z którą spotykam się w gabinecie to słabszy apetyt u dziecka, które ma jednocześnie dolegliwości ze strony przewodu pokarmowego. Bardzo częstą przyczyną gorszego apetytu są zaparcia. Wzdęcie, uczucie pełności w brzuchu lub nawet bóle brzucha towarzyszące zaparciom mogą negatywnie wpływać na apetyt dziecka. Wyregulowanie rytmu wypróżnień, opanowanie lęku przed wypróżnieniem często przywracają też dziecku prawidłowe łaknienie.

Drugą częstą dolegliwością są bóle brzucha bez towarzyszących im zaparć. Bóle brzucha u dziecka mogą wymagać diagnostyki i leczenia właściwego do przyczyny. Warto obserwować, czy bóle brzucha wiążą się ze spożyciem jakichś konkretnych pokarmów, gdyż mogą być spowodowane alergią na jakiś pokarm lub nietolerancją pokarmową. Zdarza się też, że dzieci unikają spożycia pokarmu, po którym gorzej się czują.

Zaparcia a apetyt u dziecka, fot. panthermedia

Inne powody zaburzonego apetytu

Na szczęście najrzadziej trafia się sytuacja, kiedy dziecko przestaje przybierać na wadze i rosnąć lub traci na wadze. Jest to u dzieci zawsze objaw bardzo niepokojący i wymagający diagnostyki. Najczęściej jednak przyczyną nie jest zły apetyt dziecka, ale zaburzenia hormonalne lub poważne problemy z wchłanianiem składników pokarmowych. Zespół złego wchłaniania może towarzyszyć wielu chorobom, na przykład mukowiscydozie lub nietolerancji.

Najrzadziej przyczyną utraty masy ciała jest odmawianie przez dziecka jedzenia mające podłoże psychiczne. Anoreksję łączymy przede wszystkim z nastolatkami i młodymi kobietami, niestety może ona występować już u kilkuletnich dzieci i wymaga specjalistycznego wielokierunkowego leczenia.