Skóra jest największym narządem organizmu ludzkiego, pełni funkcję wydzielniczą, metaboliczną i percepcyjną oraz ochronną przed czynnikami świata zewnętrznego [9]. Jest to złożony i dynamiczny narząd, w skład którego wchodzi wiele warstw i przydatków skóry. Naskórek jest najbardziej zewnętrzną częścią chroniącą przed utratą płynów ustrojowych oraz wnikaniem do ustroju toksyn, drobnoustrojów, czynników drażniących. Stanowi pierwszą linię odpowiedzi immunologicznej, chroni także przed szkodliwym wpływem promieniowania ultrafioletowego.
Leżąca pod naskórkiem skóra właściwa to bariera mechaniczna oraz miejsce dla mieszków włosowych i gruczołów łojowych [3,9]. Budowa skóry noworodka i małego dziecka różni się od budowy skóry dorosłego człowieka. Jest cieńsza, wiotka, ma mniej włókien kolagenowych i elastyny, bardziej rozbudowaną siatkę naczyń krwionośnych, a gruczoły łojowe i potowe nie funkcjonują jeszcze w pełni [9]. Różnice anatomiczne i funkcjonalne sprawiają, że skóra małego dziecka jest bardzo wrażliwa, skłonna do podrażnień, ma tendencje do przesuszania się, wykazuje większą przepuszczalność dla czynników zewnętrznych, mniejszą zdolność do obrony przed drobnoustrojami, a w efekcie większe ryzyko uszkodzenia i powstawania odczynów zapalnych ostrych lub przewlekłych [9]. Zależnie od czynnika etiologicznego i patomechanizmu wyróżnia się trzy podstawowe kategorie: zapalenie skóry kontaktowe, infekcyjne i alergiczne [3,10,14].
Kontaktowe zapalenie skóry wywołane podrażnieniem, czyli zapalenie pieluszkowe, jest jednym z najczęściej spotykanych schorzeń u niemowląt i małych dzieci. Jest to stan zapalny wywołany kontaktem skóry z czynnikami drażniącymi: chemicznymi (amoniak, ureaza, kwasy zawarte w moczu i w kale), fizycznymi (wilgoć, podwyższona temperatura), mechanicznymi (ciasne, ocierające pieluchy, majtki), często w połączeniu z niewłaściwą pielęgnacją [2,3,5,6,9,10,12,13]. Lokalizacja zmian odpowiada miejscom przylegania pieluszki do skóry i zwykle zajmuje okolicę odbytu, narządów płciowych, pośladków, dolnej części podbrzusza, wewnętrznych powierzchni ud z pozostawieniem wolnych miejsc w pachwinach. Nasilenie zmian zależy od stężenia czynnika drażniącego i czasu trwania ekspozycji. Obszar pieluszkowy jest szczególnie narażony na występowanie zmian zapalnych ze względu na obecność w tych miejscach resztek kału, moczu, co w połączeniu z powszechnym stosowaniem pieluszek działających jak opatrunek okluzyjny, nasila drażniące działanie wymienionych substancji [3,5,6,7,10,12,13,14]. Amoniak powstający z moczu pod wpływem bakterii był uważany za podstawowy czynnik etiologiczny. Obecnie podkreśla się, że głównym elementem uszkadzającym ciągłość skóry są resztki kału z zawartymi w nich kwasami, a z chwilą uszkodzenia skóra staje się bardziej podatna na działanie innych czynników drażniących, takich jak detergenty w środkach piorących, alergeny zawarte w pieluszkach czy kosmetykach dziecięcych.
.webp)
fot. Sudocrem
Dużą rolę odgrywają zaniedbania higieniczne, ciasne i zbyt rzadko zmieniane pieluchy oraz infekcje [3,7,12]. Zapalenie często występuje u dzieci przegrzewanych, w ciepłych porach roku, z niewłaściwą pielęgnacją skóry okolicy pieluszkowej [9]. Biegunka spowodowana infekcją lub będąca powikłaniem antybiotykoterapii często wywołuje ostre stany zapalne oporne na leczenie. Alergiczne kontaktowe zapalenie skóry wynika z odpowiedzi immunologicznej na alergeny obecne w pieluszkach, kosmetykach, środkach myjących i dotyczy dzieci z atopią [10,14].
