Podsumowanie wiadomości o przyczynach kolki jelitowej, różnicowaniu jej objawów z innymi stanami chorobowymi i zasadach postępowania z niemowlęciem mającym kolkę jelitową.
Spis treści:
- Przyczyny kolki jelitowej – obraz kliniczny
- Metody leczenia kolek jelitowych
- Zaburzenia funkcjonowania rodziny jako przyczyna kolek jelitowych
- Dyschezja i zaparcia jako przyczyna kolek jelitowych
Przyczyny kolki jelitowej – obraz kliniczny
Kolka niemowlęca jest zaburzeniem często występującym u niemowląt, z typowym nasileniem objawów w okresie od 3 tygodnia do 3 miesiąca życia. Szacuje się, że kolka niemowlęca występuje średnio u prawie 30% niemowląt w pierwszych miesiącach życia. Objawy pojawiają się najczęściej po południu i wieczorem, przeważnie o tej samej porze u danego dziecka. Obraz kolki jelitowej polega na napadowym niepokoju i długotrwałym (nawet 3 godziny i dłużej) płaczu z podkurczaniem nóżek i zwiększeniem ilości gazów jelitowych. Często towarzyszą trudności w oddawaniu stolca.
Przyczyny objawów określanych ogólnie jako kolka mogą być bardzo różnorodne.
Wśród tych przyczyn wymienia się między innymi:
- zaburzenia motoryki przewodu pokarmowego wynikające z jego niedojrzałości
- nieprawidłową technikę karmienia, łapczywe picie, połykanie nadmiaru gazów
- nietolerancję laktozy
- alergię na białka mleka krowiego
- zaburzenia homeostazy gazów jelitowych
- stany lękowe matki i inne czynniki środowiskowe
Z punktu widzenia praktyki lekarskiej najważniejsza wydaje się czujność, aby pod maską "zwykłych kolek" nie przeoczyć poważnej choroby objawiającej się napadowym płaczem i niepokojem dziecka (np. wgłobienie jelit, lub zespół Westa).
Metody leczenia kolek jelitowych
Publikacje naukowe oceniające skuteczność różnego rodzaju interwencji mających łagodzić objawy kolki podkreślają, że znamienną skuteczność wykazują przede wszystkim interwencje dietetyczne, takie jak eliminacja z diety dziecka lub matki karmiącej białek mleka krowiego. Podkreśla się, jednak, że poprawę przynoszą hydrolizaty białkowe wysokiego stopnia, ale nie mieszanki sojowe. Wydaje się, że znaczenie eliminacji białek mleka jest większe niż znaczenie eliminacji laktozy.
Skuteczną metodą postępowania okazuje się też ograniczenie narażenia dziecka na bodźce zewnętrzne i pozostawienie go w spokoju podczas płaczu. W kontrolowanych badaniach klinicznych nie pomagało natomiast noszenie dziecka, huśtanie, przytulanie czy stosowanie wibracji.
Kolka niemowlęca, fot. panthermedia
Część badań potwierdza skuteczność tradycyjnych metod leczenia kolek, takich jak stosowanie herbatek ziołowych zawierających ekstrakty kopru i/lub mięty. Wbrew powszechnemu przekonaniu nie wykazano jednoznacznie skuteczności preparatów mających zmniejszać ilość gazów jelitowych. Pomocna może być natomiast terapia niektórymi lekami normalizującymi czynność przewodu pokarmowego, ale są one dostępne tylko na receptę i decyzję o ich włączeniu musi podjąć lekarz.
Zaburzenia funkcjonowania rodziny jako przyczyna kolek jelitowych
Niezwykle istotną przyczyną kolek jelitowych są zaburzenia psychospołeczne, określane ogólnie jako zaburzenia interakcji pomiedzy dzieckiem i matką lub jako rodzina dysfunkcjonalna. Wielu rodziców reaguje negatywnie na takie sugestie, ale niepodważalnym faktem jest obserwacja, że bardzo częstą przyczyną kolek jelitowych i zaparć u niemowląt są problemy emocjonalne i zaburzenia funkcjonowania rodziny. Małe dziecko, pomimo pozornej "nieświadomości prawdy" o swoim otoczeniu, jest prawdziwym barometrem emocji i różnorodnych problemów domowych. Niemowlę nawiązuje z rodzicami silny kontakt pozawerbalny i doskonale wyczuwa atmosferę emocjonalną otoczenia.
Nawet bardzo małe dzieci potrafią wyczuć stres oraz złe emocje panujące w najbliższym otoczeniu i manifestować to różnorodnymi objawami somatycznymi, takimi jak drażliwość, zaburzenia łaknienia, kolki czy zaparcia. W praktyce objawy tego typu obserwujemy najczęściej u dzieci z rodzin niepełnych, wewnętrznie skonfliktowanych oraz u dzieci rodziców bardzo młodych, którzy sami są jeszcze niedojrzali emocjonalnie. Częstym zjawiskiem w rodzinach dzieci cierpiących na kolki jest mieszkająca razem z rodzicami i nadmiernie ingerująca w życie rodziców babcia dziecka. Niestety, mało która z takich rodzin potrafi uzyskać świadomy wgląd w prawdziwe przyczyny dolegliwości swojego dziecka i zaakceptować diagnozę lekarza i psychologa.
Dyschezja i zaparcia jako przyczyna kolek jelitowych
Specyficznym zaburzeniem wieku niemowlęcego, mylonym niekiedy z kolkami jest tzw. dyschezja, czyli nagle pojawiający się piskliwy krzyk, trwający 10-30 minut, połączony z zaczerwienieniem twarzy i poprzedzający oddanie miękkiego stolca. Zaburzenie to występuje u niemowląt w wieku 1-3 miesięcy. Dyschezja jest skutkiem niedojrzałości mechanizmu koordynującego akt defekacji z zaciskaniem głośni, co jest niezbędne do skutecznego zwiększenia ciśnienia wewnątrzbrzusznego. Zaburzenie to nie wymaga leczenia, ustępuje samoistnie około 3 miesiąca życia.
Objawy kolkowe u niemowlęcia mogą być także spowodowane zaparciami. W takim przypadku lekiem pierwszego rzutu jest laktuloza w syropie lub inne środki o działaniu poprawiającym perystaltykę, o ile są dopuszczone do stosowania u małych dzieci. Najczęstszym błędem w leczeniu zaparć u niemowląt jest stosowanie zbyt niskich dawek leku. Minimalną skuteczną dawką laktulozy jest 1 ml na każdy kg masy ciała dziecka na dobę. W razie potrzeby dawkę można zwiększyć do 2 ml/kg/dobę.
U dzieci powyżej 4 miesiąca, spożywających oprócz mleka także inne pokarmy, należy dbać o odpowiednią podaż płynów i przetworów z jarzyn oraz całkowicie ograniczyć podawanie słodyczy i czekolady. Unikać należy stymulowania defekacji manewrami typu wkładanie do odbytu palca lub termometru. Powtarzanie takich zabiegów wytwarza nieprawidłowy wzorzec defekacji.
