Niedobór wapnia w diecie jest częstym zjawiskiem u nastolatków. Artykuł omawia przyczyny i konsekwencje tego stanu oraz możliwości profilaktyki poprzez modyfikację diety.
Źródła wapnia w diecie
Głównym źródłem wapnia w diecie człowieka jest mleko i nabiał. Przykładowo - szklanka mleka zawiera ok. 220-260 mg wapnia. W stosunku do wagi produktu bardzo dużo wapnia zawiera żółty ser. Porcja sera żółtego ważąca ok. 30 g to około 180-200 mg wapnia. Spośród produktów nie-mlecznych relatywnie sporo wapnia mają warzywa strączkowe (np. filiżanka brokułów gotowanych porcja ok. 150 g - 62 mg wapnia, a filiżanka fasolki gotowanej - porcja ok. 180 g - 160 mg wapnia) i niektóre ryby (zwłaszcza szprotki).
Istnieje też grupa produktów fabrycznie modyfikowanych w celu wzbogacenia w wapń, np. niektóre płatki śniadaniowe lub soki. Jeżeli sok (zwykle pomarańczowy) jest wzbogacany w wapń, jego zawartość osiąga nawet ok. 300 mg w szklance soku. Wzbogacane płatki śniadaniowe mają średnio 100 mg wapnia w porcji 30 g płatków. Znalezienie takich produktów i oszacowanie ich przydatności w diecie dzieci wymaga szczegółowej analizy etykiet żywności.
Nie wykazano, aby wartość biologiczna wapnia różniła się w zależności od jego źródła, możliwe jest natomiast niższe wchłanianie z określonych pokarmów (tzw. niższa biodostępność). Niektóre pokarmy, jak owoce, zawierają składniki poprawiające wchłanianie i zmniejszające wydalanie wapnia, są więc niezbędnym elementem zdrowej, zróżnicowanej diety.
Niedobory wapnia w diecie w zależności od wieku dziecka
Niemowlęta i małe dzieci spożywające przede wszystkim pokarmy mleczne, w naturalny sposób zapewniają sobie wystarczającą podaż wapnia i witaminy D. Niedobory wapnia w 1 roku życia praktycznie nie występują, za wyjątkiem dzieci chorych, u których z różnych przyczyn dochodzi do ograniczenia normalnego spożycia mleka matki lub humanizowanych mieszanek mlecznych. Badania dietetyków wskazują natomiast, że im starsze dziecko, tym większe ryzyko niedoborów wapnia w diecie i tym niższe jego średnie spożycie w stosunku do potrzeb.
Już w wieku 3-5 lat zaledwie 55% dzieci osiąga optymalne spożycie wapnia w diecie, a wśród nastolatków ten odsetek spada nawet do 30%. Szczególnie zagrożone niedoborami wapnia w diecie są dziewczęta. W badaniach amerykańskich wykazano, że wśród dziewcząt w wieku 12-19 lat spożycie wapnia przekraczające zalecane 1200 mg na dobę uzyskiwano zaledwie u 10% badanych. Średnie spożycie wapnia u dzieci w wieku 12-19 lat waha się zwykle w przedziale 700-1000 mg/dobę.
Wynika to często z uznawania mleka i jego przetworów za pokarmy "dziecinne", których nastolatkowi "nie wypada" spożywać regularnie, a zwłaszcza publicznie lub w grupie rówieśników... W to miejsce pojawiają się pokarmy typu fast-food, bogatokaloryczne i bogatotłuszczowe, relatywnie ubogie w wapń. Wśród napojów zaczynają dominować tzw. soft-drinki, czyli różnego rodzaju soki lub napoje typu cola, które nie tylko nie zawierają wapnia, ale mogą wręcz zaburzać jego wchłanianie z innych produktów żywieniowych. Wchłanianie wapnia zaburza też spożywanie alkoholu, kofeiny, czy nadmiaru białka.