Wstęp

Kleszcze są zwierzętami bytującymi w lasach całej Europy, w tym w Polsce. Żywią się one krwią zarówno ssaków, jak i gadów oraz ptaków. Dla człowieka samo ukąszenie kleszcza nie jest niebezpieczne, ale kleszcze mogą być źródłem zakażenia groźnymi chorobami. Najbardziej niebezpieczne dla mieszkańców naszego kraju są dwie choroby:
- borelioza (zakażenie bakterią Borrelia burgdorferi)
- odkleszczowe zapalenie mózgu i opon mózgowo-rdzeniowych (zakażenie wirusem Flavi)

Poniżej omówienie tej drugiej z najczęstszych chorób odkleszczowych

Czynnik przyczynowy

Przyczyną odkleszczowego zapalenia mózgu i opon mózgowych jest wirus Flavi (Flaviwirus), należący do rodziny wirusów Toga (Togaviridae), wcześniej klasyfikowany niekiedy jako jeden z Arbowirusów. W Europie wyróżnia się zwykle podtypy wschodni i zachodni. Podtyp wschodni jest bardziej patogenny i powoduje zachorowania o cięższym przebiegu.

Epidemiologia

Głównym rezerwuarem wirusa Flavi, wywołującego zapalenia mózgu i opon mózgowo-rdzeniowych, są kleszcze Ixodes ricinus, powszechne także w naszym kraju. W Polsce obszarami szczególnie zagrożonymi odkleszczowym zapaleniem mózgu i opon są tereny Polski północno-wschodniej (pasem od Elbląga i Olsztyna poprzez Białystok i okolice, aż do Białej Podlaskiej i Lublina). Regionem o znacznym narażeniu na zachorowania jest także Polska południowo-zachodnia (zwłaszcza tereny na południe i południowy-zachód od Opola). Należy podkreślić, że przypadki zachorowań zdarzają się także w innych regionach, jak na przykład w okolicach Poznania, Szczecina, Bydgoszczy, Częstochowy, Krakowa i Rzeszowa.

Obszary znacznego narażenia na zachorowania znajdują się także w całej Europie środkowej i południowej (Czechy, Słowacja, Austria, Niemcy, Węgry, Słowenia, Chorwacja) oraz w krajach bałtyckich (Litwa, Łotwa, Estonia). Przed wprowadzeniem masowych szczepień odkleszczowe zapalenie mózgu stanowiło aż 56% wszystkich wirusowych zakażeń OUN w Austrii.

Maksimum aktywności kleszczy przenoszących zakażenie przypada na okres od maja do października, ale zakażenia są możliwe już od marca, o ile wystąpi wyraźny wzrost temperatury otoczenia. Wzrostowi aktywności kleszczy sprzyja łagodna zima i wilgotne lato.