Zapalenie płuc to jeden z najczęstszych problemów w pediatrii. Pierwsza część artykułu specjalisty pulmonologa przedstawia etiologię, czynniki ryzyka oraz objawy zapaleń płuc u dzieci.
Przyczyny zapaleń płuc u dzieci
Etiologia zapalenia płuc (z.p.) jest wieloczynnikowa. Wirusowa etiologia dotyczy około 60% infekcji dolnych dróg oddechowych. Streptococcus pneumoniae jest najczęstszą przyczyną bakteryjnych zapaleń płuc. Mycoplazma pneumoniae i Chlamydiophila pneumoniae są najczęstszymi patogenami atypowymi.
Wiedza o aktualnej sytuacji epidemiologicznej powinna wpływać na wybór antybiotykoterapii i rezygnację - jeżeli nie jest to konieczne - z antybiotyków o szerokim spektrum w codziennej praktyce.
Patogeny bakteryjne dostają się do płuc poprzez mikroaspiracje lub rzadziej drogą krwiopochodną. Wiele drobnoustrojów jest fagocytowanych przez makrofagi płucne. Zmniejszenie liczby granulocytów obojętnochłonnych poniżej 1000/l znacznie zwiększa ryzyko zakażeń bakteryjnych i grzybiczych. Niedobór immunoglobulin, IgA i IgG predysponuje do rozwoju przewlekłego zapalenia oskrzeli i rozstrzeni oskrzeli. Ponadto niedobór IgG sprzyja ciężkim pozaszpitalnym zapaleniom płuc o etiologii pneumokokowej.
Czynniki ryzyka pozaszpitalnego zapalenia płuc
Szczególnie predysponowane do zapaleń płuc są niemowlęta. Nawracającym zapaleniom płuc sprzyjają wady wrodzone: sekwestracje i hipoplazja płuc, wiotkość centralnych dróg oddechowych, wrodzone rozstrzenie oskrzeli, wady dużych naczyń łuku aorty oraz wyraźne deformacje klatki piersiowej. Do toksycznych substancji egzogennych, które obniżają odporność miejscową w płucach, należą: dym tytoniowy, pary SO2, NO2, benzyny, acetonu.
Zapadalność na z.p. zwiększają: niedożywienie, krzywica z niedoboru witaminy D, zakażenie HIV, wrodzone zespoły niedoboru odporności, mukowiscydoza, pierwotna dyskineza rzęsek, żołądkowo-przełykowa choroba refluksowa, mózgowe porażenie dziecięce i inne zespoły neurologiczne, leczenie immunosupresyjne, uzależnienie od dożylnie stosowanie narkotyków. Czynnikiem ryzyka jest pobyt dziecka w szpitalu, szczególnie na zatłoczonym oddziale, z wysoką transmisją zakażeń. Zakażenie wirusem grypy może ułatwiać rozwój z.p. o etiologii gronkowcowej. Usunięcie śledziony jest czynnikiem ryzyka pneumokokowego z.p.
Szpitalne i pozaszpitalne zapalenie płuc
Podstawą aktualnego podziału z.p. na dwie duże grupy: szpitalne i pozaszpitalne, jest miejsce pierwszego kontaktu dziecka z patogenem. Z.p. pozaszpitalne najczęściej jest leczone ambulatoryjnie, ale zdarza się, że terapia dziecka bywa kontynuowana lub nawet jest inicjowana w warunkach szpitalnych. Jako szpitalne określane jest takie zapalenie płuc, które zostało rozpoznane u dziecka przyjętego do szpitala z innego powodu, po upływie co najmniej 48 godzin od chwili przyjęcia. Ze względu na szczególną patogenezę wyróżniono dodatkowo: z.p. aspiracyjne, z.p. związane z mechaniczną wentylacją (tzw. respiratorowe z.p.) a także z.p. związane z kontaktem ze służbą zdrowia.
