PANDAS to skrót od angielskiego „pediatric autoimmune neuropsychiatric disorders associated with streptococcal infections”. Pierwsze opisy tego zespołu pojawiły się stosunkowo niedawno, ponieważ doszło do tego w późnych latach 90. ubiegłego wieku. Przyczyną tego, że przez długi czas zespół PANDAS nie był wyróżniany w medycznych klasyfikacjach, może być to, że schorzenie nie jest częste: według statystyk spotyka się je u jednego na dwa tysiące dzieci.

Przyczyny zespołu PANDAS

Zasadniczą przyczyną wystąpienia u dziecka zespołu PANDAS jest przebycie infekcji wywołanej przez paciorkowce beta-hemolizujące. Samo zakażenie tą bakterią nie jest jednak przyczyną objawów, które pojawiają się w przebiegu tej jednostki. Paciorkowce znane są z tego, że ich antygeny mogą upodobniać się do antygenów obecnych w komórkach danego pacjenta. Konsekwencją takiej sytuacji bywa to, że układ odpornościowy – niejako „myśląc”, że atakuje komórki patogennego drobnoustroju – wpływa szkodliwie na prawidłowe komórki organizmu. W ten sposób pozornie błaha angina może zakończyć się kłębuszkowym zapaleniem nerek czy gorączką reumatyczną. W sytuacji, kiedy układ odpornościowy będzie oddziaływał na komórki nerwowe, dochodzić może z kolei do wystąpienia zespołu PANDAS.

Dlaczego u jednych dzieci po infekcji paciorkowcowej pojawia się zespół PANDAS, a u innych nie – do dziś nie wiadomo. Wyróżnia się jednak pewne stany, których istnienie zwiększa ryzyko rozwoju tej jednostki u dziecka obarczonego nimi. Wśród nich są:

• posiadanie matki, u której istnieje jakaś choroba autoimmunologiczna,
• częste, nawracające zakażenia paciorkowcowe u dziecka,
• występowanie przypadków gorączki reumatycznej w rodzinie.

Problemy psychiatryczne po anginie: jakie są objawy zespołu PANDAS?

Diagnostyka zespołu PANDAS nie jest prosta – wynika to z tego, że pojawiające się w jego przebiegu objawy występują również w wielu innych schorzeniach, takich jak np. zespół Tourette'a czy pląsawica Sydenhama. Dolegliwości związane z tym zespołem mogą przybierać rozmaity charakter. Pacjenci na ogół doświadczają przede wszystkim różnych zaburzeń psychicznych. Pojawiać się u nich mogą cechy zaburzenia obsesyjno-kompulsyjnego (OCD), a także objawy ze spektrum ADHD. Zauważalne mogą być u nich zmiany osobowości, pojawienie się lęku separacyjnego oraz znaczna drażliwość i zaburzenia nastroju.

Objawami zespołu PANDAS bywają również inne problemy, takie jak zaburzenia snu i tiki (mogą one przybierać rozmaity charakter – u pacjentów obserwowane są zarówno tiki o charakterze ruchowym, jak i wokalnym). U dzieci, u których dotychczas nie występowały problem z uczeniem się, nagle dochodzić może do trudności z pisaniem czy liczeniem. Inną dolegliwością, która również może występować u dziecka z zespołem PANDAS, bywa wystąpienie moczenia nocnego.

fot. shutterstock

Jak wynika z powyższego opisu, dziecko z zespołem PANDAS może zostać niewłaściwie zdiagnozowane – przykładowo, obecne u niego dolegliwości mogą sugerować chociażby OCD czy ADHD. Istnieją jednak pewne kryteria, których spełnienie powinno nasuwać słuszność rozpoznania właśnie zespołu PANDAS - jako ich przykład można podać nagłe wystąpienie powyżej opisanych objawów. Dodatkowo dolegliwości pojawiają się zwykle w krótkim czasie po infekcji paciorkowcami, co więcej – mogą one się nasilać w trakcie kolejnego zakażenia tymi bakteriami, a następnie – już po wyleczeniu infekcji – ich natężenie może spadać. Istotne jest również to, że zespół PANDAS rozpoznawany jest wyłącznie u pacjentów pediatrycznych – aby móc postawić taką diagnozę, schorzenie i związane z nim objawy muszą wystąpić przed 18. rokiem życia pacjenta.