Bakterie z grupy paciorkowców znane są głównie z tego, że mogą wywoływać zapalenia gardła. Skala zjawisk, do których może doprowadzić infekcja tymi patogenami, jest jednak znacznie szersza. Paciorkowce mogą bowiem wywoływać nie tylko różne infekcje, ale i w pewien sposób doprowadzać do występowania zaburzeń psychicznych u dzieci – bakterie te mogą być bowiem odpowiedzialne za jednostkę określaną jako zespół PANDAS.
PANDAS to skrót od angielskiego „pediatric autoimmune neuropsychiatric disorders associated with streptococcal infections”. Pierwsze opisy tego zespołu pojawiły się stosunkowo niedawno, ponieważ doszło do tego w późnych latach 90. ubiegłego wieku. Przyczyną tego, że przez długi czas zespół PANDAS nie był wyróżniany w medycznych klasyfikacjach, może być to, że schorzenie nie jest częste: według statystyk spotyka się je u jednego na dwa tysiące dzieci.
Przyczyny zespołu PANDAS
Zasadniczą przyczyną wystąpienia u dziecka zespołu PANDAS jest przebycie infekcji wywołanej przez paciorkowce beta-hemolizujące. Samo zakażenie tą bakterią nie jest jednak przyczyną objawów, które pojawiają się w przebiegu tej jednostki. Paciorkowce znane są z tego, że ich antygeny mogą upodobniać się do antygenów obecnych w komórkach danego pacjenta. Konsekwencją takiej sytuacji bywa to, że układ odpornościowy – niejako „myśląc”, że atakuje komórki patogennego drobnoustroju – wpływa szkodliwie na prawidłowe komórki organizmu. W ten sposób pozornie błaha angina może zakończyć się kłębuszkowym zapaleniem nerek czy gorączką reumatyczną. W sytuacji, kiedy układ odpornościowy będzie oddziaływał na komórki nerwowe, dochodzić może z kolei do wystąpienia zespołu PANDAS.
Dlaczego u jednych dzieci po infekcji paciorkowcowej pojawia się zespół PANDAS, a u innych nie – do dziś nie wiadomo. Wyróżnia się jednak pewne stany, których istnienie zwiększa ryzyko rozwoju tej jednostki u dziecka obarczonego nimi. Wśród nich są:
- posiadanie matki, u której istnieje jakaś choroba autoimmunologiczna,
- częste, nawracające zakażenia paciorkowcowe u dziecka,
- występowanie przypadków gorączki reumatycznej w rodzinie.
Problemy psychiatryczne po anginie: jakie są objawy zespołu PANDAS?
Diagnostyka zespołu PANDAS nie jest prosta – wynika to z tego, że pojawiające się w jego przebiegu objawy występują również w wielu innych schorzeniach, takich jak np. zespół Tourette'a czy pląsawica Sydenhama. Dolegliwości związane z tym zespołem mogą przybierać rozmaity charakter. Pacjenci na ogół doświadczają przede wszystkim różnych zaburzeń psychicznych. Pojawiać się u nich mogą cechy zaburzenia obsesyjno-kompulsyjnego (OCD), a także objawy ze spektrum ADHD. Zauważalne mogą być u nich zmiany osobowości, pojawienie się lęku separacyjnego oraz znaczna drażliwość i zaburzenia nastroju.
Objawami zespołu PANDAS bywają również inne problemy, takie jak zaburzenia snu i tiki (mogą one przybierać rozmaity charakter – u pacjentów obserwowane są zarówno tiki o charakterze ruchowym, jak i wokalnym). U dzieci, u których dotychczas nie występowały problem z uczeniem się, nagle dochodzić może do trudności z pisaniem czy liczeniem. Inną dolegliwością, która również może występować u dziecka z zespołem PANDAS, bywa wystąpienie moczenia nocnego.
fot. shutterstock
Jak wynika z powyższego opisu, dziecko z zespołem PANDAS może zostać niewłaściwie zdiagnozowane – przykładowo, obecne u niego dolegliwości mogą sugerować chociażby OCD czy ADHD. Istnieją jednak pewne kryteria, których spełnienie powinno nasuwać słuszność rozpoznania właśnie zespołu PANDAS - jako ich przykład można podać nagłe wystąpienie powyżej opisanych objawów. Dodatkowo dolegliwości pojawiają się zwykle w krótkim czasie po infekcji paciorkowcami, co więcej – mogą one się nasilać w trakcie kolejnego zakażenia tymi bakteriami, a następnie – już po wyleczeniu infekcji – ich natężenie może spadać. Istotne jest również to, że zespół PANDAS rozpoznawany jest wyłącznie u pacjentów pediatrycznych – aby móc postawić taką diagnozę, schorzenie i związane z nim objawy muszą wystąpić przed 18. rokiem życia pacjenta.
