Pokrzywka i obrzęk naczynioruchowy to reakcje skórne występujące w okresie od kilku minut do godziny po kontakcie z alergenem pokarmowym. Rozpoznanie jest łatwe, gdyż istnieje ścisły związek między spożytym pokarmem a wystąpieniem objawów.

Ostra pokrzywka jest najczęściej wywołana przez jaja, mleko, orzechy ziemne i laskowe, a u starszych przez ryby i skorupiaki. Atopowe zapalenie skóry (azs) jest schorzeniem o wieloletnim przebiegu, z okresami zaostrzeń i remisji.

W tym wypadku reakcja alergiczna typu natychmiastowego (IgE-zależna) może odgrywać pewną rolę we wczesnych stadiach wyprysku atopowego, natomiast wiele późniejszych cech choroby jest przejawem nadwrażliwości opóźnionej. Rozróżnia się 3 typy azs: typ wypryskowaty (u niemowląt i małych dzieci), typ liszajcowaty ujawniający się u dzieci i młodzieży  obraz typ świerzbiączkowy spotykany tylko u dorosłych. Pierwotnym wykwitem AZS jest grudka rozwijająca się w kierunku licznych pęcherzyków na tle zmienionej rumieniowo skóry.

Głównymi miejscami lokalizacji są: policzki (z wyjątkiem skóry wokół ust), okolica za małżowinami usznymi oraz przy przyczepie płatka uszu (bardzo typowa lokalizacja u dzieci) oraz zgięcia łokciowe i kolanowe. Zmiany mogą też mieć charakter uogólniony. Silny świąd i zaniedbania pielęgnacyjne mogą prowadzić do nadkażeń bakteryjnych. Wyprysk atopowy może ulec zaostrzeniu w każdym wieku dziecka, a zmiany zajmują duże obszary na tułowiu, twarzy i w innych miejscach.

Stwierdzono, że przyczyną nasilenia zmian skórnych są najczęściej błędy dietetyczne i spożycie takich produktów jak: soja, konserwanty, owoce cytrusowe, warzywa, jaja i zboża. Należy jednak podkreślić, że wbrew potocznej opinii, pomimo znaczącej komponenty alergicznej, azs nie jest związany tylko i wyłącznie z nadwrażliwością na pokarmy.

Zmiany skórne u dziecka z azs są przejawem uwarunkowanej genetycznie predyspozycji skóry do suchości i reagowania wysiewem typowych zmian w odpowiedzi na wiele nieswoistych czynników. U wielu pacjentów nawet bardzo restrykcyjna, hipoalergiczna dieta, nie powoduje pełnej poprawy stanu skóry.

Z tego powodu oprócz zidentyfikowania i wyeliminowania z diety określonych alergenów, kluczowo ważne jest leczenie miejscowe i odpowiednia higiena skóry.

Leczenie AZS jest procesem długotrwałym i wymagającym współpracy pacjenta z grupą specjalistów. Dotyczy to zarówno ustalenia diety oraz leczenia zmian skórnych w okresie zaostrzeń jak i profilaktyki w okresie ustąpienia zmian  Leczenie miejscowe obejmuje stosowanie preparatów poprawiających natłuszczenie i nawilżenie skóry, działających jednocześnie przeciwświądowo (np. maści zawierające Eucerynę) i odżywczo (np. witamina A). W okresie zaostrzeń stosuje się kremy lub maści zawierające sterydy, należy jednak zachować dużą ostrożność i stosować je na niewielkich powierzchniach.

Nigdy nie należy samodzielnie (bez konsultacji z lekarzem) stosować u dziecka preparatów zawierających sterydy, są to bowiem preparaty, które (zwłaszcza przy długotrwałym stosowaniu) mogą spowodować różne powikłania zarówno skórne, jak i ogólnoustrojowe.

Od niedawna istnieją na rynku także nowoczesne preparaty niesterydowe (substancja czynna: takrolimus lub pimekrolimus), stosowane w leczeniu atopowego zapalenia skóry. Są to preparaty dostępne tylko na receptę i ich zastosowanie musi być poprzedzone konsultacją z lekarzem. Należy pamiętać, że nie są to cudowne leki, które mogą w każdym przypadku zastąpić maści sterydowe.

Podobnie jak sterydy są to preparaty o bardzo silnym działaniu biologicznym, które nie powinny być stosowane przewlekle (usposabiają np. do zakażeń wirusem opryszczki i zakażeń gronkowcem).

Aktualnie nie zaleca się powszechnego stosowania tych preparatów u dzieci poniżej 2 r.ż., bowiem trwają dopiero badania nad ich bezpieczeństwem w tej grupie wiekowej.

Leczenie atopowego zapalenia skóry obejmuje działania profilaktyczne (np. eliminacja alergenów z otoczenia dziecka), zapobiegające zaostrzeniom, których przestrzeganie jest równie ważne jak stosowanie diety i preparatów leczniczych na skórę. Z prostych metod domowych należy pamiętać o ograniczeniu lub rezygnacji z kosmetyków (mydła, płyny do kąpieli, oliwka) oraz o zastąpieniu proszku do prania płatkami mydlanymi.