Zakażenie Streptococcus pneumoniae (tzw. pneumokok) może przybierać postać poważnych zakażeń inwazyjnych. Artykuł omawia epidemiologię, patogenezę i obraz kliniczny tego typu schorzeń u dzieci.
3) Zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych
Pneumokoki są na całym świecie jedną z trzech najczęstszym (razem z meningokokami i Haemophilus influenzae) przyczyn bakteryjnego zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych. W krajach nie prowadzących masowych szczepień przeciwko pneumokokom, Streptococcus pneumoniae jest prawdopodobnie najczęstszą przyczyną zapaleń opon mózgowo-rdzeniowych u dzieci w wieku powyżej 3 miesiąca życia.
Objawy pneumokokowego zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych są podobne jak w innych bakteryjnych neuroinfekcjach. Zwykle zaznaczone są typowe objawy oponowe oraz objawy infekcji uogólnionej. Zjadliwość pneumokoków powoduje tendencję do dużych odczynów ropnych w ośrodkowym układzie nerwowym, co prowadzi do burzliwych objawów, takich jak drgawki, zaburzenia świadomości, porażenia i niedowłady.
Jest to choroba ciężka, grożąca poważnymi powikłaniami. Śmiertelność w pneumokokowym zapaleniu opon mózgowo-rdzeniowych szacuje się na 5-10%, ale dodatkowo około 25-35% dzieci, które przeżyły, pozostaje z trwałymi defektami neurologicznymi, takimi jak zaburzenia słuchu, niedowłady lub wodogłowie. W przebiegu choroby wystąpić też może zespół nieadekwatnego wydzielania ADH z hiponatremią i poważnymi zaburzeniami wodno-elektrolitowymi.
4) Bakteriemia i posocznica
Pneumokoki cechują się dużą zdolnością do przenikania do krwi. Szacuje się, że odpowiadają one za 85% przypadków skąpoobjawowej bakteriemii. Obecność we krwi bakterii jest wykrywana u około 3-5% dzieci w wieku 3-36 miesięcy z gorączką powyżej 38,5 stopnia bez uchwytnych objawów zlokalizowanego zakażenia. Bakteriemia może prowadzić do powstania ciężkiej infekcji zlokalizowanej w OUN, płucach czy innych narządach, lub posocznicy z rozsianym wykrzepianiem wewnątrznaczyniowym i wstrząsem. Szczególnie zagrożeni są pacjenci po usunięciu śledziony oraz z niedoborami odporności. Bakteriemię należy podejrzewać szczególnie u małych dzieci, u których gorączce bez uchwytnej przyczyny towarzyszy podwyższona leukocytoza z liczbą leukocytów powyżej 15.000 w ml.
5) Inne poważne zakażenia pneumokokowe
Następstwem rozsiewu bakterii drogą krwi może być przeniesienie się zakażenia w różne miejsca, np. do wsierdzia, osierdzia, stawów i otrzewnej. W każdym przypadku są to schorzenia bardzo poważne, tym bardziej, że Streptococcus pneumoniae jest bakterią mającą dużą zdolność nabywania antybiotykooporności. Penicylinooporność szczepów Streptococcus pneumoniae szacuje się (w zależności od kraju) na od 8% do nawet 40% szczepów. Większa oporność dotyczy krajów, w których częściej stosuje się antybiotyki.
Podstawowe piśmiennictwo:
1) AAPCID: Pneumococcal infections. In: Pickering LK, ed. 2000 Red Book: Report of the Committee on Infectious Diseases. 25th ed. American Academy of Pediatrics; 2000:452-60.
2) AAPCID: Therapy for children with invasive pneumococcal infections. American Academy of Pediatrics Committee on Infectious Diseases. Pediatrics 1997 Feb; 99(2): 289-99
3) Todd JK: Streptococcus pneumoniae (Pneumococcus). In: Behrman RE, Kliegman RM, Jenson HB, eds. Nelson Textbook of Pediatrics. 16th ed. Philadelphia: WB Saunders Co; 2000:799-801.