Podsumowanie aktualnych zaleceń dotyczących zasad nawadniania doustnego dzieci z biegunką ostrą. Podkreślono przydatność i skuteczność probiotyków jako dodatku do doustnych płynów nawadniających.
7) Wskazania do nawadniania dożylnego w przebiegu ostrej biegunki
W niektórych przypadkach nawadnianie doustne nie jest możliwe, lub nie jest wystarczające. Dożylne podawanie płynów jest konieczne szczególnie w następujących przypadkach (cyt. za H.Szajewską):
• biegunka przebiegająca z ciężkim odwodnieniem (>10%)
• objawy wstrząsu
• chory nieprzytomny
• objawy niedrożności przewodu pokarmowego
• uporczywe wymioty pomimo odpowiedniego nawadniania doustnego
• niepowodzenie nawadniania doustnego
Nawadnianie pozajelitowe nie wyklucza podawania części płynów doustnie, możliwe jest także dodatkowe doustne podawanie probiotyków w postaci kapsułek, proszku lub roztworu.
8) Wymioty w trakcie nawadniania doustnego
Należy podkreślić że sam fakt współwystępowania wymiotów nie jest bezwzględnym wskazaniem do nawadniania dożylnego lub hospitalizacji. Wymioty są bardzo częstym elementem obrazu klinicznego zatruć pokarmowych i zakażeń rotawirusowych, zwykle poprzedzającym wystąpienie biegunki. U wielu pacjentów, u których występowały wymioty można stosować DPN, należy jednak przestrzegać zasady nawadniania małymi porcjami - u niemowląt i małych dzieci ok. 5 ml co 1-2 minuty, najlepiej płynem schłodzonym.
9) Uwagi praktyczne
- Dość często obserwuje się, że po 4 godzinach przerwy wodnej ponowne wprowadzenie normalnej diety powoduje przejściowe zwiększenie liczby stolców, czasami są one nawet zdecydowanie luźniejsze. Może to budzić niepokój rodziców, ale jest to sytuacja prawidłowa, która mieści się w obrazie klinicznym ostrej biegunki. W takich sytuacjach podstawą leczenia jest regularne wyrównywanie strat płynów dodatkowymi porcjami DPN.
- Kłopoty z akceptacją DPN najczęściej pojawiają się u dzieci bez objawów odwodnienia. Dzieci naprawdę odwodnione zwykle piją DPN bez oporów.
- U większości dzieci chorych na ostrą biegunkę nie jest konieczna diagnostyka mikrobiologiczna, ponieważ wynik posiewu kału nie zmienia podstawowych zasad leczenia.
- W olbrzymiej większości przypadków ostra biegunka nie wymaga stosowania antybiotyków lub chemioterapeutyków. Nawet potwierdzona mikrobiologicznie salmonelloza wymaga antybiotyku wyłacznie w ciężkich przypadkach, lub gdy chory należy do grupy podwyższonego ryzyka uogólnionego zakażenia (np. wiek <3 m. ż. lub potwierdzone niedobory odporności). Także samo stwierdzenie biegunki krwistej, bez gorączki lub innych niepokojących objawów, nie wymaga rutynowej antybiotykoterapii.
- Wtórna nietolerancja laktozy w przebiegu ostrej biegunki jest obecnie bardzo rzadka, tak więc nie ma wskazań do rutynowego stosowania realimentacji w oparciu o preparaty ubogo- lub bezlaktozowe.
- U dzieci karmionych piersią zaleca się kontynuację karmienia piersią zarówno w fazie rehydratacji, jak i w fazie leczenia podtrzymującego.
Podstawowe piśmiennictwo:
1) "Gastroenterologia i Hepatologia Kliniczna" Konturek S.J. (red.), PZWL, Warszawa 2006
2) Szajewska H., Mrukowicz J. "Ostra biegunka". Materiały naukowo-szkoleniowe firmy Nutricia z cyklu "Zagadnienia żywieniowe w pediatrii"
3) Guandalini S. i wsp.: Lactobacillus GG administered in oral rehydratation solution to children with acute diarrhoea: a multicenter european trial. J. Pediatr. Gastroenterol. Nutr. 2000, 30, 54-60.