Artykuł omawia zasady prawidłowego żywienia niemowląt w pierwszym roku życia. Podkreślono konieczność prawidłowego odżywiania się matki karmiącej oraz zasady wprowadzania kolejnych pokarmów niezbędnych w żywieniu niemowlęcia.
Karmienie piersią
Najwłaściwszym, a zarazem naturalnym i fizjologicznym sposobem żywienia jest karmienie piersią, przynajmniej do 5-6 miesiąca życia. Karmienie piersią dziecka powyżej pierwszego roku życia ma nieco mniejsze znaczenie, niemniej jednak obecnie zaleca się utrzymanie częściowego karmienia naturalnego również w drugim roku życia.Pokarm naturalny dostępny jest w każdej chwili, ma właściwą temperaturę i nie wymaga żadnego przygotowania. Posiada odpowiedni skład zapewniający optymalne wartości odżywcze dla dzieci urodzonych o czasie lub prawie o czasie.
Pokarm naturalny zawiera także liczne związki oraz komórki o właściwościach przeciwbakteryjnych, pozwala chronić dziecko przed infekcjami (szczególnie układu pokarmowego i oddechowego) oraz przed wystąpieniem reakcji alergicznych.Uważa się, że rozwój psychomotoryczny dzieci karmionych piersią jest bardziej dynamiczny. Wzmacnia więź emocjonalną matki z dzieckiem, która jest dodatkowym czynnikiem poprawiającym rozwój niemowlęcia. Karmienie naturalne jest również korzystne dla matki, ma bowiem udokumentowany wpływ na zmniejszenie ryzyka występowania raka sutka i jajników.
W trakcie karmienia piersią matka powinna przestrzegać pewnych zaleceń dietetycznych. Najważniejsza jest zasada, że jakość diety jest istotniejsza niż jej ilość. Dieta matki karmiącej wymaga zwiększenia wartości energetycznej posiłków o około 500 kcal. Zaleca się zwiększenie spożycia białka o około 20g/dobę w I półroczu laktacji i 15g/dobę w II półroczu. Węglowodany powinny stanowić 56-58% puli energetycznej z ograniczeniem cukrów prostych i sacharozy. 30% puli energetycznej powinny stanowić tłuszcze.
Należy unikać mocnej kawy, herbaty, nadmiaru owoców i soków oraz mleka. Dobrym źródłem wapnia i białka są sery, jogurty i kefiry. W okresie laktacji nie należy zażywać żadnych lekarstw (nawet witamin!) bez porozumienia z lekarzem. Warto unikać jedzenia warzyw z rodziny kapustowatych oraz warzyw strączkowych, gdyż mogą one być przyczyna wzdęć u niemowlęcia.
Należy także zwracać uwagę na dodatek ostrych i/lub mocno pachnących przypraw . Nie należy pić alkoholu i palić papierosów, unikać przebywania w zadymionych pomieszczeniach. W okresie karmienia naturalnego nie stosuje się diet odchudzających ani diety wegetariańskiej.
Podkreślenia wymaga fakt, że skuteczność karmienia naturalnego nie zależy ani od wielkości piersi ani od jej kształtu, ale od świadomości matki. Głównym warunkiem udanego karmienia piersią jest spokojna i miła atmosfera w trakcie karmienia.
Kolejnym zagadnieniem często budzącym wątpliwości mam jest ilość spożywanego pokarmu w trakcie karmienia piersią. Dziecko otrzymuje tyle pokarmu ile potrzebuje, o ile realizuje się konsekwentnie zasadę karmienia na żądanie. Także jakość pokarmu (zmieniająca się z wiekiem niemowlęcia) w pełni zaspokaja jego potrzeby. Dlatego w trakcie karmienia piersią w ciągu pierwszych 6 miesięcy nie ma potrzeby dokarmiania oraz dopajania niemowlęcia. Nawet w bardzo ciepłym okresie niemowlę samo zaspokaja swoje zwiększone pragnienie, zwiększając częstość karmień.
W niektórych sytuacjach konieczne bywa odciąganie pokarmu. Należy pamiętać, że mleko kobiece zachowuje świeżość przez:
- 10-12 godzin - przechowywane w temperaturze pokojowej,
- 48 godzin w lodówce, w szczelnie zamkniętym słoiczku lub butelce,
- 1 tydzień- zamrożone w temperaturze –10oC,
- do 6 miesięcy zamrożone do –18oC.
Pokarm taki przed podaniem dziecku należy podgrzać, ale nie gotować.
O efektywności karmienia naturalnego świadczy przede wszystkim zdrowe, spokojne i zadowolone niemowlę. Jednakże wiarygodną metodą oceniającą efektywność karmienia są pomiary przyrostu masy ciała w odstępach miesięcznych.
Prawidłowe przyrosty masy ciała
Wynoszą 15-30 g na dobę, 15-200 g na tydzień, 600-1000 g na miesiąc. Dobowe przyrosty masy ciała bywają bardzo zmienne i zależą od łaknienia i rytmu defekacji. Nie zaleca się codziennego ważenia dziecka, ani podejmowania diagnostyki przy braku przyrostu masy ciała ocenianego w krótkiej perspektywie czasowej (1-2 tygodnie). Niepokojące powinny być natomiast miesięczne przyrosty masy ciała mniejsze niż 500g.
fot. panthermedia
Taki stan wymaga dokładnej analizy techniki i liczby karmień, oceny zdrowia niemowlęcia, oceny zdrowia i diety matki. Przyczyna może być zbyt mała ilość pokarmu i/lub zaburzenie równowagi między ilością mleka początkowego i końcowego. Dzieje się tak w sytuacjach, gdy mama zbyt wcześnie rezygnuje z karmień nocnych. Należy wówczas rozważyć dokarmianie, tzn. wcześniejsze, niż wynika to z zaleceń ogólnych, wprowadzenie produktów bezmlecznych, takich jak papki jarzynowe, kaszki i kleiki bezglutenowe, owoce czy soki owocowe, czy mięso.