Choroby płuc i oskrzeli są jednymi z najczęstszych chorób dzieci. Do 6-ego roku życia blisko połowa dzieci zachoruje na zapalenie oskrzeli z obturacją skurczem oskrzeli. Zapalenia płuc są przyczyną około 19% zgonów dzieci poniżej 5-ego roku życia na świecie, głównie w krajach rozwijających się. W Polsce, śmiertelność z powodu zapalenia płuc wynosi mniej niż 1/1000 rocznie. Na astmę w Polsce choruje ok. 10% dzieci w wieku 13-14 lat. Możemy je podzielić na te o przebiegu ostrym, tj. krótkotrwałym oraz przewlekłym, tj. długotrwałym, wieloletnim. W pierwszej części omówione zostaną choroby ostre.
Zapalenie oskrzeli
Najczęściej jest ostrym stanem chorobowym, wywołanym przez czynniki infekcyjne – w 90% przez wirusy, rzadziej przez bakterie. Szczyt zachorowań przypada na miesiące jesienne i zimowe. Dominującym objawem jest kaszel, który może być zarówno wilgotny, jak i suchy (w początkowej fazie). Kaszel trwa od kilku dni do trzech tygodni. Wystąpienie objawów zazwyczaj poprzedzone jest kilkudniowymi objawami przeziębienia – katarem, stanem podgorączkowym lub gorączką, bólem gardła. Objawy zwykle ustępują samoistnie, w ciągu dwóch tygodni. U dzieci przedszkolnych zapaleniu oskrzeli często towarzyszy obturacja oskrzeli – zwężenie dróg oddechowych wynikające ze skurczu mięśniówki oskrzeli oraz nieco odmiennej budowy dróg oddechowych w porównaniu do dorosłego, może być wówczas słyszalny głośny, świszczący oddech.
W różnicowaniu należy uwzględnić inne infekcje układu oddechowego, a w przypadku nawracających zakażeń, również astmę oskrzelową.
Leczenie jest przede wszystkim objawowe – stosowanie leków przeciwgorączkowych, nawilżanie powietrza, zapewnienie odpowiedniego nawodnienia. W przypadku obturacji oskrzeli stosujemy leki rozszerzające oskrzela w inhalacji. Pomocne mogą być inhalacje z roztworu chlorku sodu (soli) oraz leki mukolityczne. Antybiotyki stosujemy w przypadku podejrzenia bakteryjnej etiologii choroby oraz przedłużania się kaszlu powyżej 14 dni.
Zapalenie oskrzelików
Jest to ostra choroba infekcyjna dolnych dróg oddechowych, przede wszystkim drobnych oskrzeli. Występuje u dzieci poniżej 2 roku życia, zwykle w 3-6 miesiącu życia, szczyt zachorowań przypada w 6 miesiącu życia. Najczęstszą przyczyną choroby jest zakażenie wirusem RS, który występuje powszechnie, u starszych dzieci i u dorosłych jest częstą przyczyną przeziębienia. Zapalenie oskrzelików częściej występuje u chłopców, dzieci niekarmionych piersią oraz przebywających w dużych skupiskach ludzkich. Na ciężki przebieg choroby szczególnie narażone są wcześniaki, dzieci z chorobami przewlekłymi, szczególnie układu oddechowego i krążenia oraz dzieci narażone na dym tytoniowy. Do zachorowań dochodzi najczęściej w okresie jesienno-zimowym. W Polsce zapadalność na zapalenie oskrzelików wynosi 12/100 dzieci rocznie.
Pierwszymi objawami są 1-2 dniowe objawy przeziębienia – katar, zapalenie gardła, czasami gorączka. Następnie rozwija się duszność. Dziecko oddycha szybciej, widać zaciąganie mięśni klatki piersiowej odpowiedzialnych za oddychanie, słychać postękiwanie i świszczący oddech. W chorobie o ciężkim przebiegu dziecko ma trudności ze ssaniem, mogą wystąpić bezdechy. Chorobę musimy różnicować z innymi infekcjami dróg oddechowych, zaaspirowaniem ciała obcego do dróg oddechowych, refluksem żołądkowo-przełykowym, chorobami przewlekłymi (astma, mukowiscydoza) oraz niestwierdzonymi wcześniej wadami układu oddechowego i układu krążenia.
fot. shutterstock
Leczenie jest głównie objawowe – dziecko powinno przebywać w chłodnym (w temperaturze 18-20 st. C), nawilżanym pomieszczeniu. Powinno się regularnie usuwać wydzielinę z nosa. W razie gorączki należy podawać leki przeciwgorączkowe. Zazwyczaj choroba może być leczona w domu, możliwa jest jednak konieczność hospitalizacji. W przypadkach o ciężkim przebiegu może być konieczna tlenoterapia, a nawet intubacja i wentylacja mechaniczna.
Bardzo ważna jest profilaktyka: mycie rąk, izolowanie dziecka od osób chorych, karmienie piersią, unikanie ekspozycji na dym tytoniowy oraz zatłoczonych miejsc.
